Okazuje się, iż z chwilą zakończenia okresu pobierania przez pracownika świadczenia rehabilitacyjnego, nie ma mowy o automatycznym przyznaniu renty inwalidzkiej, jeżeli przyczyny pobierania tegoż świadczenia nie ustały. Wynika to z faktu, iż oba świadczenia mają inną podstawę prawną.
Co zatem winniśmy wiedzieć o świadczeniu rehabilitacyjnym i rencie inwalidzkiej?
Ważnym jest to, iż przesłanki do otrzymania świadczenia rehabilitacyjnego i renty z tytułu niezdolności do pracy znajdują się w dwóch różnych aktach prawnych. W tym aspekcie świadczenie rehabilitacyjne to świadczenie z ubezpieczenia chorobowego uregulowane w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2021 r. poz. 1133 ze zm.; zwana dalej ustawą zasiłkową), natomiast podstawą do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy jest ustawa z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 504, zwana dalej ustawą emerytalną). W tym zakresie przepisy o rencie nie odwołują się w żaden sposób do przepisów o świadczeniu rehabilitacyjnym.
W zgodzie z art. 18 ustawy zasiłkowej świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują nadzieje na odzyskanie zdolności do pracy. Owo świadczenie przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, jednak nie dłużej niż przez 12 miesięcy. Decyzję o przyznaniu świadczenia i jego długości podejmuje lekarz orzecznik ZUS, od którego orzeczenia przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej.
Renta natomiast z tytułu niezdolności do pracy uregulowana została w art. 57 ustawy emerytalnej i zgodnie z owym artykułem przysługuje ona ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:
- jest niezdolny do pracy
- ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy
- niezdolność do pracy powstała w okresach podlegania ubezpieczeniu lub w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów
- nie ma ustalonego prawa do emerytury z FUS lub nie spełnia warunków do jej uzyskania
Ważnym jest w tym kontekście, iż wymagania dotyczące okresu, w którym powstała niezdolność do pracy, nie są stosowane do osoby mającej okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz całkowicie niezdolnej do pracy.
Co ma zatem znaczenie w kontekście prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy?
Podstawowym kryterium odnośnie przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy jest ocena stanu zdrowia danej osoby. Powinna ona odbyć się przy uwzględnieniu art. 12 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu.
Wyróżnia się 2 stopnie niezdolności do pracy, mianowicie całkowitą i częściową. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodne z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy ma miejsce wówczas, gdy dochodzi do utraty zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
By móc właściwie ocenić zagadnienia niezdolności do pracy, warto odnieść się do wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 29 grudnia 2021 roku (sygn. akt VII U 1180/12). W omawianej sprawie ubezpieczony miał depresję leczoną farmakologicznie. I zdaniem sądu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu ubezpieczonego uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, czyli biegli sądowi – lekarze. I sędziowie przeprowadzili postępowanie dowodowe w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu psychiatrii i neurologii. Biegli ci dokonali również analizy dokumentacji medycznej, której celem było ustalenie czy stan zdrowia osoby ubezpieczonej uzasadnia uznanie jej za osobę niezdolną do pracy.
Z uzyskanej opinii biegłych wynikało, iż u osoby ubezpieczonej wystąpił umiarkowany epizod depresyjny leczony farmakologicznie w poradni zdrowia psychicznego. W ocenie biegłych schorzenie to nie wywołuje u ubezpieczonej naruszenia sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym uznanie jej za osobę chociażby częściowo niezdolną do pracy. W konsekwencji takiego stanu rzeczy sąd stwierdził, iż stan zdrowia powódki nie pozwala uznać jej za osobę niezdolną do pracy po zakończeniu okresu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego.
Zatem uznać należy, iż Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony badać stan zdrowia ubezpieczonego, a subiektywne przekonanie danej osoby o braku zmiany stanu zdrowia, przy wcześniejszym pobieraniu świadczenia rehabilitacyjnego, nie są żadną podstawą do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Ważnym jest niewątpliwie, iż nawet samo wyczerpanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego nie jest wystarczającą przesłanką do przyznania renty.
Poza tym, w kontekście depresji leczonej farmakologicznie, takie schorzenie nie może automatycznie przesądzać o występowaniu niezdolności do pracy jako przesłanki przyznania renty. Tutaj bowiem koniecznym jest powołanie biegłego z zakresu psychiatrii, który stwierdzić może o całkowitej lub częściowej utracie zdolności do wykonywania pracy.
Podsumowując, wyczerpanie możliwości pobierania świadczenia rehabilitacyjnego nie jest wystarczającą przyczyną uprawniającą do otrzymania renty z tytułu niezdolności do pracy. Po pierwsze mamy tutaj bowiem do czynienia z odmiennymi podstawami prawnymi obu świadczeń, a po drugie, wymagana jest opinia lekarza bądź biegłego, uzasadniająca dalszą niezdolność do pracy.
