W najbliższym czasie prawdopodobnie poznamy założenia reformy rynku pracy, które przygotowywane są przez urzędników resortu pracy. Przewiduje się, iż reforma rynku pracy ma wspomóc walkę z bezrobociem w naszym kraju, choć przyznać należy, iż jest ono cały czas na rekordowo niskim poziomie.
Co jest zatem istotne w kontekście sytuacji na rynku pracy i ewentualnej reformy w tym zakresie?
Co do zasady bezrobocie w Polsce wciąż jest na rekordowo niskim poziomie, jednakże ze strony urzędników resortu pracy słychać o planach zmiany przepisów, by nie tylko utrzymać obecny trend, lecz również zmniejszyć liczbę osób pozostających długo bez pracy oraz zwiększyć aktywizację zawodową kobiet. To są główne założenia opracowywanej obecnej reformy rynku pracy.
Generalnie w lutym bieżącego roku bezrobocie spadło o 0,2% rok do roku, do poziomu 5,4%, osiągając tym samym najniższy poziom od roku 1990. Jednocześnie Polska coraz lepiej radzi sobie również z długotrwałym bezrobociem oraz zmniejsza się udział niepracujących kobiet w populacji bezrobotnych.
Przedstawiciele resortu pracy zapowiadają, iż będą oni dążyć do utrzymania obecnych trendów, a rozwiązania, które mają temu służyć, znajdą się w opracowywanej aktualnie reformie rynku pracy. Szczegółów zaproponowanych rozwiązań, póki co nie znamy, natomiast z wypowiedzi przedstawicieli resortu pracy wynika, iż nie chcą oni powracać do pomysłu przeniesienia ubezpieczenia zdrowotnego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Przedstawiciele resortu pracy zapowiadają, iż zamierzają oni wdrożyć nowe rozwiązania dotyczące aktywizacji zawodowej, kierowane do bezrobotnych poszukujących pracy i pracodawców, dostosowane do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy, w tym również zapowiadane są rozwiązania kierowane do osób długotrwale bezrobotnych.
Jak podkreśla Grażyna Gwiazda, dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) w Lublinie, prawdopodobnie dobrze byłoby, by osoby długotrwale bezrobotne mogły skorzystać z formy stażu w niepełnym wymiarze czasu pracy. Obecnie bowiem brak jest takiej możliwości, ponieważ nie ma przepisów odnośnie do proporcjonalności stypendium. W tym zakresie wprowadzenie takich zasad umożliwiłoby bezrobotnym stopniowe dochodzenie do pełnego wymiaru i do inkluzji na rynek pracy. Istotnym w procesie aktywizacji byłoby również przeprowadzenie diagnozy predyspozycji zawodowych, chociażby za pomocą testu WKP, czyli wielowymiarowego kwestionariusza preferencji i połączenie go z rozmową ze specjalistą.
W powyższym aspekcie z kolei Wiesława Lipińska, rzecznik prasowy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie podkreśla, iż prawdopodobnie dobry efekt dałoby utworzenie dla długotrwale bezrobotnych projektu „one stop shop”, który oferuje obecnie kompleksowe wsparcie oraz pomoc w aktywizacji zawodowej osobom do ukończenia 30-go roku życia. W tym aspekcie centrum takie, umiejscowione w jednym miejscu, mogłoby prowadzić różne niestandardowe usługi, jak chociażby:
- pomoc psychologiczną
- doradztwo w zakresie zdrowia i profilaktyki zdrowotnej
- doradztwo w zakresie edukacji
- doradztwo w zakresie finansów
- pomoc prawną
Wszystko to razem pomogłoby osobom bezrobotnym w powrocie na rynek pracy.
O czym jeszcze warto pamiętać w kontekście potencjalnej reformy rynku pracy?
Jak podkreśla Andrzej Świeboda z wydziału polityki i analiz rynku pracy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie, szczególnie trudnym wyzwaniem dla publicznych służb zatrudnienia jest obecnie umożliwienie powrotu do pracy osobom długotrwale bezrobotnym, reprezentującym kategorię wiekową 50+.
W tym zakresie, na podstawie badań przeprowadzonych przez Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie wiemy, iż najczęściej wymienianymi przez osoby bezrobotne z kategorii 50+ czynnikami, stanowiącymi największą przeszkodę w znalezieniu pracy, są:
- zaawansowany wiek 31,0%
- niepełnosprawność 32,0%
- problemy zdrowotne 29,0%
Jednocześnie urzędnicy resortu pracy chcą również powalczyć o to, by do urzędów pracy bezrobotni nie zgłaszali się jedynie po to, by mieć zapewnione ubezpieczenie zdrowotne. W latach 2023 i 2024 dla około 40,0% obecnych klientów urzędów pracy aktywizacja zawodowa nie była głównym celem rejestracji. W tym zakresie, z badań przeprowadzonych przez Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie wynika, iż najważniejszym motywem rejestracji wśród osób bezrobotnych jest chęć uzyskania ubezpieczenia zdrowotnego – to jest ważne dla 66,0% z nich. To zaś oznacza wzrost względem 2019 roku, kiedy ten odsetek wynosił 56,0%.
Aspekty związane z realnym poszukiwaniem pracy wskazywane są tutaj w dalszej kolejności. Z kolei możliwość skorzystania z pośrednictwa pracy pojawia się jako jeden z najważniejszych motywów związanych z rejestrowaniem się w urzędzie pracy dla 39,0% badanych, a dla 25,0% badanych ważnym była możliwość skorzystania z poradnictwa zawodowego oraz informacji zawodowej.
Jakie jeszcze zagadnienia będą istotne w kontekście potencjalnej reformy rynku pracy?
Generalnie przedstawiciele resortu pracy widzą również potrzebę dalszego podejmowania działań na rzecz wsparcia kobiet na rynku pracy. Warto tutaj podkreślić, że w latach 2022-2023 w ramach naboru do programu „Stabilna praca – silna rodzina” Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej sfinansowało projekty pilotażowe, realizowane przez wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy. W tym zakresie zdecydowana większość z nich skierowana została do kobiet powracających na rynek pracy po urodzeniu dziecka lub też wyłączonych z rynku pracy z powodu opieki nad dziećmi czy też osobami zależnymi.
Ze strony urzędników resortu pracy słychać obecnie, iż aktualnie trwa rozliczenie zakończonych projektów pilotażowych i analiza wypracowanych w nich rozwiązań, pod kątem włączenia ich do porządku prawnego. W tym zakresie, ze względu na strukturę osób bezrobotnych, dostrzegana jest coraz większa potrzeba zapewnienia profesjonalnych usług związanych z poradnictwem zawodowym, a w szczególności dla osób:
- długotrwale bezrobotnych
- kobiet wracających na rynek pracy
- osób młodych
- seniorów
- osób z niepełnosprawnością
Urzędnicy dążyć będą do tego, by długotrwałe wsparcie ze strony doradcy zawodowego, pośrednika pracy czy też innych specjalistów, było dostępne w każdym z 340 powiatowych urzędów pracy znajdujących się w Polsce.
Warto wiedzieć, iż na koniec lutego bieżącego roku osób trwale bezrobotnych w rejestrach urzędów pracy było 395,1 tys. i stanowiły one 46,7% ogółu bezrobotnych. W porównaniu z rokiem poprzednim ich liczba spadła o 26,7 tys., czyli o 6,3%, a ich udział w populacji bezrobotnych zmalał o 2,0%.
Jak podkreśla Grażyna Gwiazda, liczba osób długotrwale bezrobotnych spada co roku, co jest niewątpliwie zasługą stosowania indywidualnego, elastycznego podejścia do takich osób, jak i przygotowanych dla nich programów, zawierających chociażby specyficzny element zatrudnienia, jakim jest wsparcie psychoterapeutyczne.
Jednocześnie maleje również liczba niepracujących kobiet, gdyż na koniec lutego bieżącego roku w rejestrach bezrobotnych pozostawało 439,7 tys. kobiet. W porównaniu z rokiem ubiegłym jest to mniej o 20,4 tys., czyli o 4,4%. Pomimo tego, iż generalnie bezrobotne kobiety nadal stanowią większość, to ich udział sukcesywnie maleje, a poza tym są już regiony w Polsce, gdzie to mężczyźni przejęli w tym względzie palmę pierwszeństwa.
Takim przykładem jest tutaj chociażby Mazowsze, gdzie w lutym zarejestrowanych było 57.379 kobiet bez pracy, co stanowi 48,8% bezrobotnych, a mężczyzn pozostających bez pracy było 60.287. W tym zakresie w obu tych przypadkach nastąpił spadek rejestracji rok do roku, odpowiednio o 6,1% oraz o 1,3%.
Gdy z kolei weźmiemy pod uwagę strukturę bezrobotnych według kryterium wykształcenia, to tutaj nie widać istotnych zmian. W tym zakresie nadal największą grupę bezrobotnych stanowią osoby z wykształceniem gimnazjalnym, podstawowym i poniżej oraz z wykształceniem zasadniczym zawodowym i branżowym. Jest to mniej więcej połowa wszystkich bezrobotnych.
Podsumowując, pomimo iż bezrobocie w Polsce wciąż jest na rekordowo niskim poziomie, to przedstawiciele resortu pracy planują dokonać zmian w przepisach, by nie tylko ten trend utrzymać, lecz również zmniejszyć liczbę osób pozostających długo bez pracy oraz zwiększyć aktywizację zawodową kobiet. Póki co nie są znane szczegóły rozwiązań, które chcą zaproponować w tym względzie urzędnicy resortu pracy, natomiast wiadomym już jest, iż nie zamierzają oni powracać do pomysłu przeniesienia ubezpieczenia zdrowotnego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jak było to w planach poprzedniej ekipy rządowej.
