Ciekawym zagadnieniem jest kwestia kary porządkowej dla pracownika za niewłaściwe zachowanie wobec innych osób zatrudnionych w danym przedsiębiorstwie. Okazuje się bowiem, iż niewybredne uwagi wobec kolegów czy koleżanek skończyć się mogą naganą lub upomnieniem.
O czym zatem powinniśmy pamiętać w kontekście kary porządkowej dla pracownika za niewłaściwe zachowanie?
Generalnie istotnym jest, iż analizę kary porządkowej dla pracownika za niewłaściwe zachowanie należy rozpocząć od przypomnienia obowiązków pracowniczych. W tym kontekście zgodnie z art. 100 kodeksu pracy pracownik musi wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Ważnym jest zatem, iż pracownik taki ma obowiązek między innymi przestrzegać w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.
Pracodawca może poinformować pracownika o jego obowiązkach przestrzegania zasad współżycia społecznego przez przedstawienie mu na piśmie obowiązujących zasad etyki, a jednocześnie odmowa podpisania przez pracownika takiego pisma nie stanowi naruszenia obowiązku pracowniczego. Samo naruszenie przez pracownika zasad współżycia społecznego może polegać na wulgarnym odnoszeniu się do współpracowników lub osób trzecich czy też używaniu wobec nich siły fizycznej i to nawet celem wymuszenia prawidłowego wykonywania pracy, o czym mowa jest w postanowieniu Sądu Najwyższego z 18 sierpnia 2021 roku (sygn. akt II PSK 88/21).
W kontekście zaś możliwości ukarania pracownika za naruszenie wyżej określonych zasad warto zwrócić uwagę na brzmienie przepisów kodeksu pracy, odnoszących się do kar porządkowych. W tym względzie z art. 108 kodeksu pracy wynika, iż kara nagany bądź też upomnienia może zostać nałożona za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
W odniesieniu natomiast do kary pieniężnej warto wiedzieć, iż pracodawca może takową nałożyć na pracownika, chociażby za:
- nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia
- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu, środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy
Dodać warto jednocześnie, iż odpowiedzialność porządkowa zależy co do zasady od spełnienia dwóch zasadniczych przesłanek, mianowicie:
- naruszenia przez pracownika obowiązków dotyczących porządku pracy
- winy pracownika
Jak zatem odnieść przepisy kodeksu pracy do niewłaściwego zachowania pracownika w odniesieniu do naruszenia zasad współżycia społecznego?
Generalnie z powołanych powyżej przepisów kodeksu pracy nie wynika wprost, iż kary porządkowe mogą zostać zastosowane w przypadku naruszenia zasad współżycia społecznego. Gdy jednak pracownik rzeczywiście zachowuje się nagannie w stosunku do innych współpracowników czy też osób trzecich, użytecznym może być stanowisko zawarte w wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 21 maja 2024 roku (sygn. akt IX P 273/21). W sprawie tej sędziowie rozpatrywali przypadek, gdzie pracodawca nałożył karę nagany za niewłaściwe zachowanie wobec innych pracowników (kobiet), poprzez skierowanie niestosownych wypowiedzi z podtekstem seksualnym.
Sędziowie zwrócili uwagę na pewne istotne kwestie, mianowicie pracodawca ma obowiązek poszanowania godności i innych dóbr osobistych każdego pracownika, co oznacza konieczność zapewnienia w zakładzie pracy warunków pozwalających na takie poszanowanie i reagowanie na każde ujawnione naruszenie dóbr osobistych zatrudnionych. Pośród podstawowych obowiązków pracodawcy wynikających z kodeksu pracy wymienia się wpływanie na kształtowanie w zakładzie zasad współżycia społecznego.
Jednocześnie w wyroku tym sędziowie wskazali, iż tak naprawdę kary porządkowe nie mogą zostać zastosowane w każdym przypadku, gdy zachowanie pracownika odbiega od prawidłowego, oczekiwanego przez pracodawcę lub godzi w interes zakładu pracy. W powyższym aspekcie ustawodawca określił bowiem precyzyjnie rodzaj uchybień pracowniczych, podlegających takim karom. Katalog naruszeń wskazanych w art. 108 kodeksu pracy jest katalogiem zamkniętym, co sprawia, iż w przypadku innych niepożądanych zachowań pracownika, zarówno w postaci działania, jak i również jego zaniechania, zastosowanie wskazanych kar nie może mieć miejsca.
Jednocześnie sędziowie podkreślili, iż w praktyce mamy do czynienia z zachowaniami, które choć stanowią naruszenie obowiązków pracowniczych, to jednocześnie mogą zostać uznane za naruszenie porządku w procesie pracy, a to z kolei daje podstawy do zastosowania kary porządkowej. W powyższym kontekście chodzi o zachowania, które nie dotyczą jakości świadczenia pracy, a więc nie stanowią nieprawidłowego wykonywania obowiązków pracowniczych, lecz utrudniają bądź też dezorganizują sam proces pracy, a do takich zaliczyć można zachowania w postaci niewłaściwego odnoszenia się do innych współpracowników.
Sędziowie w powyższej sprawie podkreślili, iż bez wątpienia wypowiedzi pracownika naruszające zasady współżycia społecznego zaburzały proces pracy, stawiając adresatki w niekomfortowej sytuacji. Poza tym takie wypowiedzi wywoływały negatywne emocje, co długofalowo rzutowało na niekorzystne relacje pomiędzy pracownikami. Ostatecznie sędziowie uznali, iż zastosowanie kary nagany było w podanym przypadku uzasadnione.
Tym samym w sytuacji, gdy pracownik narusza zasady współżycia społecznego, można rozważyć zastosowanie kary porządkowej, chociażby w postaci kary nagany. Pracownik taki swoimi wypowiedziami bowiem powoduje naruszenie dóbr osobistych, co ma wpływ na proces pracy. Pracodawca nie może tolerować niestosownych zachowań wobec pracowników. Pomimo, iż art .108 kodeksu pracy nie wskazuje wprost, że kara nagany może zostać zastosowana za naruszenie zasad współżycia społecznego, to jednak takie zachowanie wpisać się może w szersze znaczenie wyrażenia „nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy”.
Podsumowując, okazuje się w praktyce, iż niewybredne uwagi kierowane wobec pracowników czy też osób trzecich, mogą skończyć się nałożeniem kary porządkowej w postaci chociażby nagany. W powyższym kontekście art.108 kodeksu pracy wymienia konkretne zachowania pracownika, za które pracownik może być ukarany karą porządkową, jednakże sądy dopuszczają szerokie rozumienie pojęcia nieprzestrzegania przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, co pozwala również na nakładanie tego rodzaju kar w przypadku niewłaściwego zachowania pracownika wobec innych współpracowników czy z osób trzecich.
