W najbliższym czasie mają zostać wprowadzone zmiany w zakresie przepisów dla przedsiębiorców. Zmiany dotyczą chociażby skrócenia przerwy w korzystaniu z małego ZUS Plus, a poza tym dotyczyć będą one również zmian w zakresie działalności nierejestrowanej.
Jakie zatem zmiany w najbliższym czasie planowane są w zakresie przepisów dla przedsiębiorców?
Generalnie urzędnicy Ministerstwa Rozwoju i Technologii przygotowali projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Projektowane zmiany dotyczą chociażby modyfikacji w obszarze zabezpieczenia społecznego i stosunków pracy, z czego istotne są zwłaszcza te dotyczące kwestii oskładkowania w zakresie małego ZUS Plus oraz działalności nierejestrowanej.
Zasadniczo projekt gwarantuje realną możliwość powrotu do korzystania z małego ZUS Plus po upływie 2 lat. Chociaż formalnie powinno tak być już dziś, to urzędnicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), czytając przepisy literalnie, uznawali dotychczas, iż jest to możliwe dopiero po 3 latach.
W tym miejscu warto przypomnieć, iż mały ZUS Plus jest ulgą w opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne, z której można korzystać cyklicznie, mianowicie przez 36 miesięcy w okresie 60 miesięcy. Po takim okresie musi nastąpić przerwa, w czasie której składki opłaca się na standardowych zasadach. Przepisy mówią, że przerwa wynosi 24 miesiące, jednakże źródłem problemu okazało się tutaj to, jak te 2 lata są liczone.
W powyższym aspekcie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych Dz.U. z 2024 r. poz. 497) mówi, iż z ulgi nie mogą korzystać ubezpieczeni, którzy byli oskładkowani według małego ZUS Plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych. Tutaj istotnym jest, iż do wliczenia do tych limitów danego miesiąca wystarczy prowadzenie działalności gospodarczej choćby przez jeden dzień w tym miesiącu. Urzędnicy organu rentowego uznają, iż badanie warunku 36 miesięcy podczas 60 miesięcy następuje raz w roku w styczniu, na pierwszy dzień tego miesiąca, bądź też w innym pierwszym miesiącu prowadzenia działalności gospodarczej w danym roku. Taka interpretacja natomiast uniemożliwia powrót do ulgi w trakcie roku kalendarzowego i w praktyce trzeba czekać na to dodatkowy rok.
Zatem dla osób ubezpieczonych, które korzystały z małego ZUS Plus od stycznia 2019 roku, a następnie płaciły składki w ramach małego ZUS Plus do grudnia 2021 roku, od stycznia 2022 roku rozpoczął się okres karencji w korzystaniu z tejże ulgi. I według urzędników ZUS osoby takie mogą do niej powrócić dopiero od stycznia 2025 roku, pomimo, iż 24-miesięczna przerwa, liczona od stycznia 2022 roku, powinna pozwalać na to już w styczniu 2024 roku.
Problem ów mocno nabrzmiał wraz z początkiem obecnego roku, gdy okazało się, że przedsiębiorcy, którzy po 2 latach przerwy chcieli powrócić do korzystania z preferencji, nie mieli takiej możliwości. To spowodowało sytuację, iż zaczęły wpływać liczne skargi do rzecznika małych i średnich przedsiębiorstw. Obecnie rządzący postanowili problem ten zlikwidować, umożliwiając realny powrót do ulgi po 24 miesiącach oczekiwania, a sposobem na to ma być skrócenie okresu referencyjnego o miesiąc, a mianowicie z 60 do 59 miesięcy.
Jak zauważa dr Tomasz Lasocki, ekspert ubezpieczeń społecznych z Uniwersytetu Warszawskiego, bardzo dobrze się stało, iż urzędnicy resortu rozwoju postanowili zmienić tę sytuację, bowiem w powszechnym przekonaniu społecznym ta ulga ma przysługiwać w okresie 3 lat, w cyklu pięcioletnim. Należy mieć też nadzieję, iż projekt zostanie uzupełniony również o przepisy przejściowe, by tym ludziom, którzy chcieli w tym roku z tej ulgi skorzystać, a nie mogli wskutek literalnej interpretacji przepisów przez urzędników organu rentowego, pozwolić zrobić to wstecznie.
Jak z kolei podkreśla Wiktoria Cieśla, ekspertka prawa pracy i ubezpieczeń społecznych Konsorcjum Prawno-Doradczego Fourlex, niewątpliwie od samego początku intencją ustawodawcy było, by przedsiębiorcy mieli możliwość korzystania z preferencji składkowej w cyklicznych, pięcioletnich okresach. Stąd też rygorystyczna i literalna interpretacja przepisów ze strony urzędników ZUS sprawiła, iż pośrodku owego sporu wokół sposobu liczenia terminów karencji, znaleźli się przedsiębiorcy, dla których brak możliwości skorzystania z małego ZUS Plus przez kolejny rok pociąga za sobą wysokie obciążenia finansowe. W tym przypadku proponowane przez urzędników resortu rozwoju skrócenie okresu referencyjnego o miesiąc rozwiewa wszelkie wątpliwości interpretacyjne i umożliwi przedsiębiorcom faktyczne skorzystanie z preferencyjnych składek po 24 miesiącach oczekiwania.
Co jeszcze ma znaczenie w kontekście potencjalnych zmian dotyczących przepisów dla przedsiębiorców?
Zasadniczo, w ramach projektu ustawy przygotowanego przez urzędników Ministerstwa Rozwoju i Technologii, zmiany dotyczyć będą między innymi następujących kwestii:
- z przepisów wynikać będzie jasno, iż działalność nieewidencjonowaną mogą wykonywać w Polsce również cudzoziemcy, a w tym obywatele Ukrainy
- ograniczeniu ma ulec zakres odpowiedzialności pracodawcy za powierzenie cudzoziemcowi nielegalnego wykonywania pracy, jedynie w odniesieniu do winy umyślnej sprawcy
- ma dojść do wzmocnienia mediacji w sprawach z zakresu prawa pracy i strony mają być obowiązkowo kierowane do mediacji, a w razie niedopełnienia tego wymogu, będą musiały wziąć udział w spotkaniu informacyjnym na temat pozasądowych metod rozwiązywania sporów; powyższe nie będzie dotyczyło spraw o przywrócenie do pracy i łącznie z nimi dochodzonych roszczeń oraz o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego bądź też bezprawnego wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy
- ma nastąpić rezygnacja z dwuinstancyjności postępowania administracyjnego w przypadku wydawanych przez premiera decyzji w sprawie przyznawania rent lub emerytur specjalnych
Z projektu wynika również zmiana, dzięki której nie będzie wątpliwości odnośnie do oskładkowania zleceń zawieranych w ramach działalności nierejestrowanej. Tutaj proponuje się zapisanie wprost w ustawie systemowej, iż od takich zleceń nie płaci się składek, bowiem obecnie przepisy na ten temat milczą, a urzędnicy organu rentowego uznają, iż świadczenie usług w ramach działalności nierejestrowanej nie jest wolne od składek.
Jak podkreśla Andrzej Radzisław, radca prawny oraz partner w kancelarii Goźlińska Petryk i Wspólnicy, tak jak osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie płaci składek z tytułu samego zlecenia, ale od tejże działalności, tak też osoby prowadzące działalność nieewidencjonowaną, skoro jej założeniem jest zwolnienie z oskładkowania, nie powinny płacić składek z tytułu zawarcia umów cywilnoprawnych.
Zmiana przepisów w tym względzie będzie tak naprawdę potwierdzeniem jedynie właściwej interpretacji przepisów. W powyższym aspekcie uznanie, iż działalność nierejestrowana jest oskładkowana w przypadku wykonywania usług, wypaczałoby jej sens i oznaczałoby, iż ustawodawca wprowadza przepisy zupełnie nieracjonalne. Obowiązek oskładkowania skutkowałby bowiem tym, że zamawiający usługę, jak chociażby naprawę roweru, musiałby zgłosić do ubezpieczeń społecznych siebie jako płatnika, a osobę naprawiającą rower jako ubezpieczonego, a następnie złożyć deklarację i raport do ZUS oraz ewentualnie również korekty tychże dokumentów. To byłoby wręcz absurdalne, lecz niestety dotychczasowa interpretacja przepisów ze strony urzędników organu rentowego do tego często prowadziła.
Jak podkreśla Wiktoria Cieśla, propozycja zmiany przepisów skonstruowana przez urzędników Ministerstwa Rozwoju i Technologii jest dobrą zmianą zarówno dla usługodawców, którzy będą zwolnieni z obowiązku bycia płatnikiem, jak i również dla osób prowadzących działalność nierejestrowaną, które zostaną wprost wyłączone z obowiązkowych ubezpieczeń społecznych.
Niestety nieco odmiennie na tę sprawę zapatruje się dr Tomasz Lasocki, podkreślając, iż jest to zła zmiana przepisów, bowiem jej skutkiem będzie istotny wyłom w systemie ubezpieczeń społecznych. Jego zdaniem, jeśli zmiana ta wejdzie w życie, to nikt nikogo nie zatrudni na etat, bowiem przy przychodach w wysokości do 3/4 minimalnego wynagrodzenia ta forma działalności gospodarczej będzie wykorzystywana, by nie opłacać składek ani na NFZ, ani na ZUS. Jak zatem będzie w praktyce, tego tak naprawdę dziś nie wiadomo.
Podsumowując, w najbliższym czasie spodziewać się należy zmian przepisów dla osób prowadzących działalność gospodarczą, które przygotowane zostały przez urzędników Ministerstwa Rozwoju i Technologii w ramach projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego. Zmiany dotyczyć mają skrócenia przerwy w korzystaniu z małego ZUS Plus, a tym samym umożliwienia osobom skorzystania z tej preferencji co 2 lata, a nie jak do tej pory, co 3 lata. Jednocześnie projekt ustawy ma przesądzać o tym, iż w ramach działalności nierejestrowanej nie trzeba płacić składek od zleceń dotyczących usług.
