Pisemna umowa o pracę i jej brak

Kodeks Pracy art. 97 określa ogólne zasady wydawania świadectwa pracy a także podaje jego treść. Bardziej szczegółową treść umowy o pracę, jej sposoby wydawania i prostowania reguluje Rozporządzenie Ministra pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 roku (W sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania Dz. U. Nr 60, poz.282 z późn. zm.).

Zgodnie z Kodeksem Pracy umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jest to forma dowodowa, ale jej niezachowanie nie daje skutków nieważności umowy o pracę. Gdy pracodawca nie wystawi pisemnej umowy o prace, zobowiązany jest w dniu rozpoczęcia pracy, przedstawić pracownikowi na piśmie wszelkie ustalenia odnośnie stron umowy, rodzaju oraz warunków umowy. Do zawarcia umowy o pracę może dojść nawet w sposób domniemany, poprzez sam fakt, że pracownik za milczącą zgodą zakładu pracy wykonuje zajęcia podporządkowane (u. z 11 maja 1976r., sygn. akt I PZP 18/76). Faktyczne dopuszczenie do pracy skutkuje nawiązaniem stosunku pracy (u. z 30 maja 1979r., sygn. akt I PZP 11/79).

Nieważność lub brak umowy

Jeśli nawet zdarzy się taka sytuacja, że umowa o pracę okazała się nieważna, nie utworzyła zobowiązań obu stron w chwili jej zawarcia, to zobowiązania takie tworzą się w momencie dopuszczenia pracownika do pracy zgodnie z warunkami umowy (wyrok z 5 listopada 2003r., sygn. akt I PK 633/02, OSNP 2004 nr 20, poz. 346). Pomimo nieważności umowy pracodawca i pracownik powinni nawiązać umowny stosunek pracy poprzez tak zwane czynności dorozumiane. Oznacza to, że pracodawca umożliwia dopuszczenie pracownika do pracy, przyjmuje jego pracę oraz realizuje taki stosunek prawny, który jest tożsamy  z cechami stosunku pracy określonymi w art. 22 Kodeksu Pracy (wyrok z 8 czerwca 2010r., sygn. akt I PK 16/10).

Może bowiem zdarzyć się sytuacja, gdy w momencie wystawiania świadectwa pracy nie ma w aktach pracowniczych pisemnego dokumentu poświadczającego zawarcie umowy o pracę (np. w skutek zawarcia dorozumianego umowy lub ze względu na zagubienie przez strony orzekające). Wówczas inna dokumentacja, jak na przykład dowody opłacania należnych składek ZUS, rozliczenia podatkowe itp., potwierdza fakt świadczenia pracy. Co do tego, strony muszą być zgodne, że taka umowa była w ogóle zawarta. Słuszne jest potwierdzenie tego zdarzenia w świadectwie pracy.

Reasumując

Pomimo braku umowy o pracę, pracodawca na podstawie innych dostępnych dokumentów może potwierdzić w świadectwie pracy fakt świadczenia pracy przez pracownika. Na ich podstawie w świadectwie pracy uwzględnia się dane dotyczące okresu wykonywania pracy, jej rodzaj oraz stanowisko itp. Powinny być zawarte tylko takie informacje, które da się ustalić, i które nie budzą minimalnych wątpliwości.  Nawet w szkołach nauki jazdy, instruktor musi podpisać umowę.