Składka wypadkowa i jej kwestionowanie

Przedsiębiorca ma prawo do zakwestionowania wysokości składki wypadkowej. I to nawet wówczas, gdy dowiedział się o jej wysokości jedynie na podstawie zawiadomienia, a nie decyzji wydanej przez organ rentowy.

Co jest najważniejsze w kontekście składki wypadkowej jako jednej z należności płaconych na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych?

Co do zasady stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe, w przeciwieństwie do składek opłacanych na pozostałe rodzaje ubezpieczenia społecznego, jest różna dla poszczególnych kategorii płatników składek. Jej wysokość jest bowiem uzależniona od rodzaju prowadzonej działalności, a także od liczby wypadków przy pracy, do których doszło u danego płatnika.

Taka jej konstrukcja wynika z chęci zmotywowania pracodawców do lepszego przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, dzięki czemu będą oni mogli zapłacić niższą składkę. Z drugiej strony takie zróżnicowanie wysokości płaconej składki na ubezpieczenie wypadkowe sprawia, iż mamy do czynienia ze sporami z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), gdy płatnik nie zgadza się z wyliczoną wysokością składki.

Podstawy formalne ustalania składki wypadkowej wynikają z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1205 ze zm., zwana dalej ustawą wypadkową). Zgodnie z nimi stopa procentowa składki na ubezpieczenia wypadkowe dla płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych wynosi 50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla poszczególnych grup działalności. A to z kolei jest uzależnione od kategorii ryzyka ustalonej dla tej grupy na bazie liczby:

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem
• poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich
• stwierdzonych chorób zawodowych
• zatrudnionych w warunkach zagrożenia

Z kolei w przypadku płatnika składek zgłaszającego do ubezpieczenia wypadkowego 10 i więcej pracowników stopę procentową ustala organ rentowy i jest ona iloczynem stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe określonej dla grupy działalności, do której należy płatnik składek oraz wskaźnika korygującego ustalonego dla płatnika składek.

Ów wskaźnik ustala się dla danego płatnika składek w zależności od liczby:

• poszkodowanych w wypadkach przy pracy
• poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich
• zatrudnionych w warunkach zagrożenia

O wysokości ustalonej składki wypadkowej na dany rok ZUS powiadamia płatnika nie później niż do 20 kwietnia danego roku (z wyłączeniem szczególnych przypadków określonych w art. 33 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej). W tym miejscu odnotować warto, iż począwszy od roku 2022 zawiadomienie takie doręczane jest wyłącznie w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym założonym w systemie teleinformatycznym ZUS (czyli na platformie PUE ZUS).

Co zatem sprawiać może problem dla płatników składek wypadkowych?

Otóż z ustawy wypadkowej nie wynika wprost jaki charakter ma takie zawiadomienie. I pomimo, iż ustawa i jej zapisy obowiązują od lat, to dopiero niedawno stanowisko w tej sprawie zajął Sąd Najwyższy (SN). Mówi o tym uchwała tegoż sądu z dnia 16 lutego 2022 roku (sygn. akt III UZP 9/21).

W tym temacie do SN zwrócił się jeden z sądów apelacyjnych zadając pytanie: „Czy zawiadomienie płatnika przez ZUS dokonane w trybie art. 32 ust. 1 ustawy wypadkowej stanowi decyzję organu w przedmiocie ustalenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym, która to decyzja musi poprzedzać ewentualne wydanie decyzji sankcyjnej, o jakiej jest mowa w art. 34 ust. 1 albo ust. 2 ustawy wypadkowej?”

W powyższym pytaniu znalazły się odniesienia do art. 34 ust. 1 i 2 ustawy wypadkowej, gdzie mowa jest o sankcjach za opłacenie składek w obniżonej wysokości. I w zgodzie z powołanym art. 34 ust. 1 ustawy wypadkowej ZUS ustala w drodze decyzji stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych, jeżeli płatnik składek nie przekaże informacji o liczbie zatrudnionych ubezpieczonych albo korekty tej informacji w terminie 14 dni od otrzymania wezwania ZUS, a stopa procentowa ustalona na podstawie nieprawidłowych danych przekazanych przez płatnika składek lub wykazana przez płatnika składek w dokumentach rozliczeniowych była zaniżona w stosunku do ustalonej na podstawie prawidłowych danych.

Z kolei zgodnie z art. 34 ust. 2 ustawy wypadkowej ZUS ustala stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej ustalonej zgodnie z przepisami ustawy płatnikom składek, którzy w danym roku składkowym wykazywali w dokumentach rozliczeniowych zaniżoną stopę procentową i nie złożyli dokumentów rozliczeniowych korygujących w terminie 14 dni od otrzymania wezwania ZUS.

Jakim zatem zagadnieniem prawnym zajęli się sędziowie SN?

W tym przypadku sędziowie SN rozpatrywali zagadnienie prawne, czy skoro ZUS karze płatnika za to, że stopa składki okazała się zaniżona, wymierzając mu podwyższoną stopę składki, to czy w takim razie kwestionować można ustalenia ZUS zawarte w zawiadomieniu. Bowiem przecież niezastosowanie się do ustaleń ZUS oznacza sankcje.

W tym przypadku sędziowie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, którzy skierowali cytowane wcześniej zapytanie do SN, zauważyli, iż art. 32 ustawy wypadkowej nakazuje jedynie organowi rentowemu zawiadomić o wysokości składki wypadkowej, lecz nie mówi o konieczności wydania decyzji, którą można by zaskarżyć.

W tym kontekście sędziowie SN w swej uchwale wyjaśnili, iż przedstawiciele ZUS ustalają w decyzji wysokość stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym, jeśli płatnik składek kwestionuje wysokość tej stopy ustalonej w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 32 ustawy wypadkowej. Tym samym samo zawiadomienie ma charakter wyłącznie techniczny.

Podsumowując, płatnik składek na ubezpieczenie wypadkowe może zakwestionować stopę procentową określoną przez ZUS w zawiadomieniu i udostępnioną mu za pomocą platformy usług elektronicznych PUE ZUS. Taka sytuacja sprawi bowiem, iż organ rentowy będzie wówczas zmuszony wydać stosowną decyzję w trybie administracyjnym, którą skarżyć można w normalnym trybie.