Rząd pracuje nad wprowadzeniem w życie nowych zasad zatrudniania cudzoziemców. Przewiduje się, iż bez zbędnych formalności i z dużym wykorzystaniem ścieżki elektronicznej, będzie można w Polsce zatrudniać cudzoziemców. To tylko niektóre z proponowanych przez rząd rozwiązań w temacie pracy obcokrajowców w naszym kraju.
Z czego wynika potrzeba wprowadzenia zmian w tematyce zatrudniania cudzoziemców w Polsce?
Generalnie projekt ustawy o zatrudnieniu cudzoziemców jest już w wykazie prac legislacyjnych polskiego rządu. Jest to jeden z tak zwanych kamieni milowych Krajowego Planu Odbudowy (KPO), a konkretnie chodzi o komponent: „A4.1 Efektywne instytucje na rzecz rynku pracy.”. I zgodnie z unijnymi wymogami odnośnie KPO proces legislacyjny winien zakończyć się do końca bieżącego roku.
Obecnie podstawowym problemem rynku pracy w kontekście zatrudniania cudzoziemców jest, na co zwracają uwagę przedstawiciele Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, fakt, iż w ciągu ostatnich kilku lat stosowania w Polsce obowiązujących przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 690 ze zm.), gdzie zawarto również uregulowania odnośnie zatrudniania cudzoziemców, zdiagnozowano znaczną ilość problemów w tej materii.
Podstawową bolączką są znacznie przedłużające się sprawy urzędowe. Przykładowo według rządowych analityków wydanie przez wojewodę zezwolenia na pracę zajmuje średnio 50 dni, natomiast procedury realizowane przez powiatowe urzędy pracy dotyczące zezwoleń na pracę sezonową oraz oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi zajmują z reguły od 7 do 10 dni.
Kolejny problem dotyczy tego, iż nie ma możliwości weryfikacji, czy wniosek o wydanie zgody na pracę jest składany w celu faktycznego zatrudnienia cudzoziemca. Nadto istnieje wysokie prawdopodobieństwo, iż znaczna część prowadzonych postępowań nie prowadzi do zaspokojenia realnych potrzeb kadrowych w polskiej gospodarce.
Co jeszcze winniśmy wiedzieć w aspekcie polskiego rynku pracy?
Obecnie największym wyzwaniem dla polskiego rynku pracy jest sprawa napływu do Polski uchodźców z Ukrainy. I jak diagnozują przedstawiciele resortu rodziny: „Do Polski przybyło już kilka milionów obywateli Ukrainy, a strumień napływu wciąż jest silny. Mogą oni legalnie podjąć zatrudnienie. Nie wiadomo, jaki będzie przebieg inwazji rosyjskiej w Ukrainie i jak szybko obywatele tego kraju będą mogli wrócić do swojej ojczyzny, dlatego też kluczowe jest wprowadzenie przepisów, które pozwolą służbom zatrudnienia na szybkie reagowanie na problemy i wyzwania.”
Stąd też urzędnicy Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej stworzyli projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców, który ma zlikwidować wszystkie mankamenty obecnego systemu. Ów projekt opiera się na tych samych, podstawowych założeniach dotyczących dostępu do polskiego rynku pracy, jakie określone są w obecnie obowiązujących przepisach, a zatem przede wszystkim z poszanowaniem swobodnego dostępu do rynku pracy dla określonych grup cudzoziemców. Poza tym prawo do podejmowania i wykonywania pracy będzie ograniczone do warunków określonych chociażby w udzielonym zezwoleniu na wykonywanie pracy.
Odnośnie zmian urzędnicy resortu rodziny pragną, by znieść niepotrzebne bariery biurokratyczne i uprościć zatrudnianie cudzoziemców. Przykładowo projekt zawierał będzie rozwiązania pozwalające korygować bądź usuwać z obrotu prawnego omyłkowo wpisane do ewidencji lub zbędne oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi.
Zakłada się również likwidację przesłanki stosowania testu rynku pracy. Obecnie bowiem, przy ubieganiu się choćby o zezwolenie na pracę należy najpierw wystąpić z wnioskiem do starosty, by pozyskać od niego informację o tym, czy w rejestrze prowadzonym przez powiatowy urząd pracy jest bezrobotny, który mógłby takową pracę podjąć. I dopiero wówczas, gdy okaże się, że test rynku pracy wypadł negatywnie, można na to stanowisko zatrudnić cudzoziemca.
Projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców przewiduje również kompleksowe określenie zasad elektronicznej obsługi procesów związanych z zatrudnianiem cudzoziemców, celem efektywniejszego i szybszego prowadzenia postępowania administracyjnego Poza tym celami nowej ustawy jest:
- ograniczanie nadużyć wobec cudzoziemców
- przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom na rynku pracy, jak chociażby wypychaniu Polaków z rynku i obniżaniu standardów zatrudnienia, objawiających się chociażby w postaci zaniżania wynagrodzeń czy też zawierania mniej korzystnych form umów
A kto tak naprawdę winien jest obecnej sytuacji na rynku zatrudniania cudzoziemców?
Generalnie obecnie w przepisach o zatrudnianiu cudzoziemców panuje niemały chaos i często pracodawcy ponoszą konsekwencje w postaci przeróżnych sankcji, które są wynikiem błędnie udzielanych informacji, interpretacji bądź niejednoznacznych regulacji.
Inną kwestią jest też ogromna niewydolność urzędów, szczególnie wojewódzkich oraz Urzędu ds. Cudzoziemców, gdzie tak naprawdę niczego nie da się szybko załatwić. Patrząc jednak na całość to nie jest wina urzędów i urzędników, lecz całego systemu i jego przeciążenia.
Zdaniem Joanny Torbe, adwokata w Kancelarii Adwokackiej Jonna Torbe & Partnerzy, jeżeli zamierzeniem urzędników resortu rodziny byłaby poprawa sytuacji w zakresie zatrudniania cudzoziemców, prace nad nowym projektem ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców powinny rozpocząć się od zebrania uwag od uczestników rynku pracy, a zatem organizacji pracodawców, zespołów zajmujących się zatrudnieniem cudzoziemców, jak i samych urzędników, znających przecież istniejące problemy. I taka baza wymagałaby następnie stworzenia szeroko konsultowanych i porządnych założeń do takiej ustawy.
Sama ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców winna natomiast kłaść nacisk na eliminowanie nielegalnego zatrudnienia, a nie karania za drobne przewinienia, nie zawsze nawet uzasadnione.
Podsumowując, zgodnie z rządowymi zapowiedziami do końca bieżącego roku winna zostać uchwalona nowa ustawa o zatrudnianiu cudzoziemców. Przewiduje się w niej między innymi znaczne odbiurokratyzowanie procedur zatrudnienia obcokrajowców, jak i znaczne zelektronizowanie całości procesów i procedur. Szkoda jednakże, iż powstający projekt ustawy nie został poprzedzony zebraniem uwag od uczestników rynku pracy, co na pewno przysłużyłoby się powstaniu takiego dokumentu, który nie tylko eliminował by bolączki obecnego systemu, lecz przyczynił się do efektywniejszego wykorzystania posiadanych zasobów w celu poprawy warunków zatrudniania i pracy cudzoziemców.
