Aby poznać oczekiwania uchodźców wojennych z terenu Ukrainy, którzy przybyli do Polski, rząd postanowił przeprowadzić badania pod kątem ich oczekiwań odnośnie polskiego rynku pracy. Wiadomo już zatem, iż Ukraińcy poszukują w Polsce umowy o pracę, natomiast Ukrainki umowy zlecenia.
Jakie wnioski należy wyciągnąć z przeprowadzonego badania odnośnie oczekiwań uchodźców wojennych odnośnie polskiego rynku pracy?
Otóż rząd zlecił przeprowadzenie badania na dużym panelu internetowym obejmując nim grupę 3,5 tys. uchodźców z terenu Ukrainy. By potwierdzić otrzymane wyniki planowane jest powtórzenie badania w sondażu telefonicznym, gdyż wyniki powinny być przedmiotem podjęcia działań odnośnie sytuacji na polskim rynku pracy. Z obecnego badania wynika przede wszystkim, iż dziewięciu na dziesięciu pytanych chce się uczyć języka polskiego, gdyż brak jego znajomości stanowi główną barierę w znalezieniu zajęcia w naszym kraju. Z kolei dla ¼ Ukraińców problemem jest konieczność zorganizowania opieki nad dzieckiem w czasie pracy oraz brak odpowiednich kompetencji lub doświadczenia.
Na poziomie składanych przez badanych deklaracji widać również dużą skłonność do elastyczności w zakresie odnajdywania się uchodźców na polskim rynku pracy. Niemalże wszyscy badani twierdzą, iż gotowi są do pracy w innym zawodzie niż ten, który mieli w Ukrainie. Ponad połowa respondentów skłonna jest zmienić miejsce pobytu w naszym kraju, jeżeli uda im się znaleźć zatrudnienie w innej miejscowości.
Ta deklaracja o mobilności jest ważna, gdyż obecnie uchodźcy przebywają najczęściej w dużych miastach, stanowiąc dla tamtejszych władz duże obciążenie administracyjne i finansowe. Z raportu przygotowanego przez przedstawicieli Unii Metropolii Polskich (UMP) wynika, iż w Rzeszowie liczba ludności wzrosła o 53%, w Gdańsku o 34%, a liczba mieszkańców Warszawy przekroczyła 2 mln osób.
Z tej perspektywy to dobrze, iż uchodźcy nie są przywiązani do jednego miejsca przebywania. Jak podkreśla Tadeusz Truskolaski, prezydent Białegostoku i szef Unii Metropolii Polskich, każde miasto stara się pomagać w tworzeniu miejsc pracy, przykładowo w Białymstoku dodatkowo zatrudniono 30 osób w urzędzie do różnych zadań związanych z uchodźcami. Tymczasem w Białymstoku według numeru PESEL jest 3,5 tys. uchodźców, natomiast według badań UMP może ich być 10 razy więcej. I dopóki w tym elemencie funkcjonuje pomoc rządowa, to samorządy są w stanie ową pomoc dla uchodźców udźwignąć finansowo, lecz gdy jej zabraknie (jest ona określona jako czasowa), mogą pojawić się problemy.
Jakie wnioski wyciągnąć można z obecnego badania w odniesieniu do polskiego rynku pracy?
Generalnie Ukraińcy to cały czas najbardziej liczna grupa pracowników spoza Polski. W kwietniu bieżącego roku na niemalże 970 tys. cudzoziemców, od których pracodawcy płacili składki emerytalne, prawie 700 tys. stanowili obywatele Ukrainy.
Polski organ rentowy posiada również dokładne dane odnośnie tego w jakich formach pracują Ukraińcy w Polsce. Szczegółowe dane pokazują, iż większość z nich pracuje w Polsce na umowach o pracę (57%), a następnie na umowach zlecenia (42%). Umowy o dzieło są w tej statystyce wręcz znikome.
Z kolei biorąc pod uwagę podział na płeć widzimy, iż pośród Ukraińców przeważają umowy o pracę (taką formę zarobkowania ma 63% Ukraińców), gdy tymczasem pośród Ukrainek przeważają umowy zlecenia (tak pracuje 50% Ukrainek). Od początku obecnego roku obserwowane są jednak zmiany w ogólnej strukturze zatrudnienia. Jeszcze bowiem na początku stycznia bieżącego roku na umowie o pracę zatrudnionych było 58% Ukraińców, a później ten udział się zmniejszył, co zapewne było wynikiem tego, iż część zatrudnionych wyjechała do swej ojczyzny celem jej obrony przed najeźdźcą, a w ich miejsce pojawiły się kobiety. Generalnie jednak cały czas widoczny jest wzrost zatrudnienia Ukraińców w statystykach prowadzonych przez ZUS.
Jak podkreśla profesor Paweł Kaczmarczyk, szef Centrum Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego, z perspektywy prowadzenia polityki publicznej fundamentalną kwestią jest móc dowiedzieć się, jaka jest sytuacja mieszkaniowa uchodźców wojennych, dostęp do usług publicznych czy też chęć znalezienia zatrudnienia. Biorąc z kolei pod uwagę specyfikę tej grupy widzimy, iż są to osoby łatwo wchodzące na rynek pracy czy też łatwo uczące się języka polskiego. Jednakże z jednym istotnym zastrzeżeniem – mianowicie gdy będą w stanie zapewnić opiekę dla swoich dzieci.
Dla polskiego rynku pracy najprostszym rozwiązaniem byłoby dla nowo przybyłych Ukraińców wchodzenie w ścieżkę umów cywilnoprawnych. Co niezmiernie ważne, to fakt, iż dramatyczna i nierzadko tragiczna sytuacja uchodźców stanowić będzie pokusę do nadużyć, stąd niezbędnym jest monitoring warunków zatrudnienia ze strony państwa, w tym jego wyspecjalizowanych instytucji (jak chociażby Państwowej Inspekcji Pracy), jak i ze strony przedstawicieli związków zawodowych.
W tym względzie demografowie już teraz podkreślają, iż bardzo duża grupa naszych sąsiadów zza wschodniej granicy (nawet drugie tyle co pokazuje w swych statystykach ZUS) pracuje w Polsce w formach, które nie wymagają rejestracji w ZUS bądź po prostu na czarno. Zatem globalnie pracuje w Polsce około 2 mln cudzoziemców, z czego zdecydowaną większość stanowią obywatele Ukrainy.
Podsumowując, rządowe badania przeprowadzone na grupie uchodźców wojennych z terenu Ukrainy wskazują, iż cechują się oni dużą elastycznością w zakresie odnalezienia się na polskim rynku pracy. Jednocześnie widzą oni, iż podstawową barierą jest brak znajomości języka polskiego, stąd są żywotnie zainteresowani jego nauką. Poza tym cechują się oni łatwością wchodzenia na rynek pracy, jak i łatwością przyswajania języka polskiego. Aby jednak mogli oni odnaleźć się i pozostać na dłużej w Polsce, koniecznym jest dla nich dobra sytuacja mieszkaniowa oraz możliwość znalezienia opieki dla swych małych dzieci na czas pracy. Warto zatem zadbać o te zagadnienia, gdyż właśnie Ukraińcy stanowią zdecydowanie najliczniejszą grupę pośród pracujących w Polsce cudzoziemców.
