W dniu 20 września 2020 roku wchodzą w życie przepisy, dzięki którym przedsiębiorcy będą mogli odzyskać nadpłaty na kontach w ZUS, które automatycznie zostały zaliczone na poczet składek za kwiecień i maj 2020 roku, umniejszając bądź nawet zerując im pomoc w ramach tarczy antykryzysowej w postaci zwolnienia z opłacania składek. Możliwość ubiegania się o zwrot nadpłat pobranych przez urzędników wynika z brzmienia ustawy a dnia 24 lipca 2020 roku o zmianie ustawy o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług oraz niektórych innych ustaw.
Co konkretnie umożliwiają nowe przepisy?
Otóż art. 10 ww. ustawy stanowi, iż zwalnia się z obowiązku opłacania należności z tytułu składek nawet wówczas, gdy składki te zostały opłacone lub na poczet tych składek ZUS zaliczył z urzędu nienależnie opłacone składki. Tymczasem w obowiązujących przepisach specustawy z dnia 2 marca 2020 roku mowa jest o zwolnieniu składek „nieopłaconych”.
Stwierdzenie zatem nowej ustawy z dnia 24 lipca 2020 roku, że „zwalnia się z obowiązku” oznacza, iż składki te także będą miały status nienależnie opłaconych (nadpłaconych), co oznacza, iż będzie można wystąpić o ich zwrot.
Jakie rodzaje składek mogą podlegać zwolnieniu i kto może liczyć na ich zwrot?
Zwolnieniem objęte są składki określone w specustawie z dnia 2 marca 2020 roku, a więc na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych.
Zwolnieniu podlegają składki wykazane w deklaracji rozliczeniowej za okres marzec-maj 2020 roku znane na dzień ponownego rozpatrzenia wniosku o zwolnienie z opłacania składek.
Możliwość zwrotu nadpłaconych składek dotyczy:
- płatników zgłaszających do ubezpieczeń do 9 osób i osiągających przychód w pierwszym miesiącu, za który występowali o zwolnienie nie wyższy niż 3-krotność przeciętnego wynagrodzenia za rok ubiegły
- płatników zgłaszających do ubezpieczeń od 10 do 49 osób (ale przysługuje im ulga w wysokości 50% należnych składek na ZUS)
- płatników – spółdzielni socjalnych
- płatników – osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, zgłaszających do ubezpieczeń tylko siebie
- płatników – osób korzystających z ulgi na start
- duchownych, przełożonych domu zakonnego lub innej zwierzchniej instytucji diecezjalnej lub zakonnej będącej płatnikiem składek
W jaki sposób można złożyć wniosek o zwrot nadpłaty i czy mogą to uczynić również płatnicy, którzy zapłacili składki pomimo złożenia wniosku o zwolnienie?
Zgodnie z ustawą z dnia 24 lipca 2020 roku wniosek o zwrot nadpłaty złożyć można zarówno elektronicznie (platforma PUE ZUS), jak i w formie papierowej na dostępnych w ZUS wzorach.
Z uwagi na to, iż płatnicy składek uiszczali je pomimo złożonego wniosku o zwolnienie, również i oni otrzymują możliwość wnioskowania o zwrot nadpłat. ZUS długo rozpatrywał wnioski o zwolnienie, stąd pewna grupa płatników, obawiając się przerwania biegu ubezpieczenia i powstania zaległości, dokonywała opłaty bądź czyniła nadpłaty.
W jakim terminie ZUS zwróci nadpłaty i do kiedy można składać wnioski o zwrot?
Otóż zgodnie z art. 24. Ust. 6c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ZUS ma 30 dni na zwrot nadpłaty, licząc od dnia wpływu wniosku. Jeżeli nie zwróci pieniędzy w tym terminie, wówczas zaczynają się naliczać odsetki ustawowe.
Nadpłata powstała w ramach systemu ubezpieczeń społecznych przedawnia się po 5 latach, przy czym termin ten liczy się jako 5 lat od:
- otrzymania zawiadomienia z ZUS o nadpłacie
- faktycznego opłacenia składek, jeśli nie było zawiadomienia
W tym kontekście należy też pamiętać, iż nienależnie opłacone składki podlegają zaliczeniu przez ZUS z urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku – na poczet przyszłych składek, chyba, że podatnik złoży wniosek o zwrot składek. Stąd też jak widać z tego, jeśli wniosek o nadpłatę nie zostanie złożony do czasu upływu terminu zapłaty składek za kolejny miesiąc, to zostanie ona automatycznie zaliczona na poczet następnego miesiąca. Jeśli w tym czasie płatnik także sam opłaci składki, na koncie ponownie pojawi się nadpłata.
Jak od strony formalnej przebiegać będzie procedura przyznawania zwrotu?
Otóż samo postępowanie o zwolnienie z opłacania składek ZUS przeprowadzi z urzędu i to nawet gdy wcześniej takiego zwolnienia odmówił. W tym zakresie nie trzeba składać odrębnego wniosku.
Informacje o ponownym rozliczeniu konta i ewentualnych nadpłatach widoczne będą na profilu płatnika w PUE lub jeśli płatnik takowego nie posiada – wysłane zostaną listownie.
Odrębną kwestią jest w tym zakresie zwrot ewentualnej nadpłaty, który odbywa się jedynie na wniosek płatnika. Jeżeli jednak płatnik nie chce, by ZUS zwracał mu nadpłatę, tylko zaliczył ją na poczet kolejnych składek, wówczas nie musi nic robić. ZUS ponownie z urzędu rozliczy konto i w przypadku zaistnienia nadpłaty (przy jednoczesnym braku wniosku o jej zwrot) zostanie ona automatycznie zaliczona na poczet kolejnych miesięcy, za które składki będą należne.
Ważna kwestia jest też taka, iż nie ma możliwości by o zwolnienie z opłacania składek i zwrot nadpłaty wystąpiła teraz osoba, która nie uczyniła tego wcześniej. Zgodnie bowiem z brzmieniem przepisów ustawy z dnia 24 lipca 2020 roku zwrot nadpłaty przysługuje jedynie wtedy, gdy sam wniosek o zwolnienie z opłacania składek został złożony do dnia 30 czerwca 2020 roku.
Podsumowując, tę zmianę przepisów należy traktować jako naprawę wadliwie sformułowanych przepisów w pierwotnej wersji tarczy antykryzysowej i specustawy z dnia 2 marca 2020 roku. Przepisy te powodowały bowiem, iż osoby, które z jakichkolwiek powodów (przezorność, na wszelki wypadek) posiadały nadpłaty na swych kontach w ZUS, tak naprawdę nie otrzymywały wsparcia w postaci umorzenia składek za kwiecień i maj bieżącego roku, gdyż ZUS automatycznie zaliczał na poczet tych składek posiadane nadpłaty.
