Odprawa z tytułu ustania stosunku pracy ma charakter dodatkowego świadczenia finansowego, wypłacanego pracownikowi, który kończy zatrudnienie w danej firmie. Liczba pracowników uprawnionych do uzyskania odprawy jest jednak dość niewielka. Kiedy i komu przysługuje odprawa? Czy można uzyskać ją, gdy pracuje się na umowę zlecenie? Dowiedz się więcej na ten temat.
1. Kiedy należy się odprawa?
2. Kiedy pracownik nie otrzymuje odprawy?
3. Odprawa a zwolnienie z przyczyn niedotyczących pracowników
4. Odejście z pracy za porozumieniem stron a odprawa
Kodeks pracy przewiduje kilka rodzajów odpraw dla pracowników. Przysługują im m.in. odprawy emerytalnego, które są wypłacane w dniu rozwiązania stosunku pracy z tytułu przejścia na emeryturę. Możliwe jest również uzyskanie odprawy z tytuły niezdolności do pracy lub pośmiertnej, która jest wypłacana członkom rodziny, uprawnionym do uzyskania renty rodzinnej. Kiedy i kto może otrzymać odprawę? Jakie warunki trzeba spełnić, by mieć prawo do jej wypłaty?
Kiedy należy się odprawa?
Kiedy pracownikowi przysługuje odprawa? Wypłata odprawy pieniężnej jest możliwa, gdy spełniono kilka warunków. Można z niej skorzystać, gdy pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Tym samym, niemożliwe jest korzystanie z odpraw w przypadku umowy zlecenia i umowy o dzieło. Jednocześnie pracodawca powinien zatrudniać w firmie co najmniej 20 osób. Mniejsza kadra sprawia, że Kodeks Pracy nie zobowiązuje danego pracodawcy do wypłaty odpraw.
Konieczne jest również wykazanie, że stosunek pracy zakończono z przyczyn niezależnych od zatrudnionych osób. Wynika to z przepisów art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy. Oznacza to, że zwolnienie dyscyplinarne lub nieprzedłużenie umowy o pracę po okresie próbnym ściąga obowiązek wypłaty odprawy leżący po stronie pracodawcy.
W przypadku, gdy pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna, jej wysokości wylicza się na podstawie okresu zatrudnienia w firmie. Od stażu zakładowego pracownika wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia u danego pracodawcy. Dotyczy to również sytuacji, gdy pomiędzy okresami zatrudnienia wystąpiły kilkuletnie przerwy. Prawo do oprawy nie wynika jednak bezpośrednio ze stażu pracy pracownika. Jeśli przepracował on ponad 20 lat w firmie zatrudniającej mniej niż 20 osób, nie uzyska odprawy. Natomiast ma do niej prawo, gdy pracował 10 lat w firmie, która zatrudnia 100 osób i rozwiązuje z nim umowę o pracę w ramach grupowego zwolnienia. Jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób, ewentualna odprawa jest jedynie jego dobrą wolą, a nie obowiązkiem.
Kiedy pracownik nie otrzymuje odprawy?
Pracownikowi nie przysługuje odprawa, gdy jego umowa o pracę została rozwiązana z jego winy. Dotyczy to w szczególności zwolnień dyscyplinarnych, które są wynikiem dokonania kradzieży w firmie, niestawienia się do pracy, nadużywania alkoholu itp. Brak odprawy dotyczy również wszystkich osób, które były zatrudnione u danego pracodawcy na umowie zlecenie, umowie o dzieło, kontrakcie lub pracowały w oparciu o system B2B. Posiadanie statusu pracownika na podstawie umów cywilnoprawnych i kontaktów wyklucza z prawa do oprawy, gdyż są to umowy niepodlegające pod Kodeks Pracy.
W Kodeksie Pracy zaznaczono, że oprawa przysługuje, gdy zwolnienia dokonano z przyczyn nieleżących po stronie pracownika. Taki warunek jest spełniony np. przy zwolnieniach grupowych lub podczas przejścia na emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego. Istnieje również odprawa z tytuły likwidacji stanowiska pracy. Likwidacja stanowiska pracy musi jednak wynikać z przyczyn ekonomicznych, przebranżowienia przedsiębiorstwa itp. Jeśli stanowisko jest likwidowane, bo pracownik nie spełniał stawianych mu warunków i nie wykonywał należycie swoich obowiązków, po zwolnieniu pracownika nie ma obowiązku wypłacania odprawy pieniężnej. Nie spełnia się w takim przypadku warunku, że zwolnienie następuje z przyczyn niezależnych od pracownika.
Odejście z pracy za porozumieniem stron a odprawa
W sytuacji, gdy pracownik składa wypowiedzenie za porozumieniem stron, pracodawca nie musi wypłacać odprawy. Brak obowiązku wypłaty odprawy jest niezależny w tym przypadku od stażu pracy danego pracownika, liczba osób zatrudnionych w zakładzie itp.
Zdarza się, że pracodawcy chcąc ograniczyć koszty, wymuszają rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron, zamiast zastosować przepisy dotyczące zwolnień grupowych. Do zwolnień grupowych zaliczamy sytuację, gdy np. 30 pracowników otrzymuje wypowiedzenie w ciągu 30 dni. Jeśli firma przekona część z nich do złożenia wypowiedzenia na mocy porozumienia stron, przepisy o zwolnieniach grupowych nie będą mieć zastosowania. Zwalniani pracownicy stracą wtedy prawo do odprawy np. o wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, które przy zwolnieniach grupowych przewiduje dana firma.
Jeśli pracownik z własnej woli odchodzi z pracy, by zatrudnić się w innej firmie, nie otrzymuje odprawy. Wyjątek stanowi tu zasady, gdy pracownik przechodzi na emeryturę i w jej trakcie zamierza rozpocząć pracę w innym przedsiębiorstwie.
