Podstawowe wątpliwości z Niebieską Kartą UE są takie, iż nie wiadomo jak liczyć czas jej obowiązywania. Ponadto nie wiadomo, jak zmiana pracodawcy czy nowe warunki zatrudnienia wpływają na ważność dokumentu. Poza tym nie do końca jasnym jest, czy niepodjęcie działań w tym zakresie może skończyć się cofnięciem karty.
Czym jest owa Niebieska Karta UE i jakie są skutki jej posiadania?
Niebieska Karta UE jest zezwoleniem dla cudzoziemca na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Samo uzyskanie tego dokumentu wiąże się ze spełnieniem wyższych wymogów w porównaniu ze zwykłym zezwoleniem na pracę i pobyt, w szczególności dotyczących posiadanych kwalifikacji. Jednakże z drugiej strony owa karta daje dodatkowe przywileje.
Podstawowym przywilejem jest to, iż po upływie 2 lat pobytu w Polsce na podstawie Niebieskiej Karty UE jej posiadacz uzyskuje szerszy dostęp do polskiego rynku pracy. Poza tym może zmienić warunki zatrudnienia lub pracodawcę bez konieczności uzyskiwania nowego zezwolenia. Jednak interpretacja przepisów ustawy z dnia 12 grudnia 2003 roku o cudzoziemcach (Dz.U. z 2020 r., poz. 35, zwana dalej ustawą o cudzoziemcach), na podstawie której wydawana jest owa Niebieska Karta UE, nastręcza sporo wątpliwości.
Co jest zatem problematyczne odnośnie interpretacji przepisów dotyczących Niebieskiej Karty UE?
Podstawowym problemem jest to, jak należy liczyć ów dwuletni okres jej obowiązywania. Otóż Niebieska Karta UE, podobnie jak inne zezwolenia na pobyt czasowy, może zostać wydana na maksymalnie 3 lata, po którym to okresie cudzoziemiec może uzyskać kolejną Niebieską Kartę.
W tym aspekcie powstaje pytanie, czy przywilej swobodnej zmiany warunków zatrudnienia czy też pracodawcy uzyskany po 2 latach pobytu na podstawie pierwszej Niebieskiej Karty UE obowiązuje od razu przy kolejnej Niebieskiej Karcie, czy też ustaje wraz z wygaśnięciem pierwszego dokumentu i okres 2 lat liczy się na nowo.
Przepisy wprost tego nie precyzują, jednak odnosząc się do celu omawianych zezwoleń i przepisów unijnej dyrektywy 2009/50/WE z dnia 25 maja 2009 roku w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (które polska ustawa implementuje), należy jednoznacznie stwierdzić, iż dodatkowy przywilej o swobodnej zmianie warunków zatrudnienia czy też pracodawcy powinien obowiązywać już na stałe.
Zatem pracownik przebywający w Polsce na podstawie Niebieskiej Karty UE co najmniej 2 lata, otrzymuje stały przywilej do zmiany pracodawcy czy też warunków zatrudnienia bez uzyskania odpowiedniej zgody urzędu. W innym przypadku bowiem, mielibyśmy do czynienia z sytuacją, gdy pracownik posiadający Niebieską Kartę UE uzyskiwałby ten przywilej na rok (po 2 latach posiadania owej karty, ważnej maksymalnie 3 lata), co nie ma żadnego uzasadnienia w unijnych regulacjach.
Co jeszcze wzbudza wątpliwości w kontekście Niebieskiej Karty UE?
Otóż kolejna wątpliwość dotyczy przepisu przewidującego możliwość zmiany treści Niebieskiej Karty UE decyzją urzędu, gdy cudzoziemiec dokonał zmiany warunków zatrudnienia lub pracodawcy. W samej karcie bowiem wskazany jest konkretny pracodawca, stanowisko i próg wynagrodzenia, co składa się globalnie na warunki legalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca w Polsce.
Zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji „może być w każdym czasie, na wniosek cudzoziemca, zmienione przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce aktualnego pobytu cudzoziemca, jeżeli cudzoziemiec zamierza rozpocząć wykonywanie pracy u innego podmiotu niż określony w zezwoleniu, zamierza zmienić stanowisko lub będzie otrzymywać niższe wynagrodzenie niż określone w zezwoleniu.”
Zatem wydaje się, iż powyższy przepis sankcjonuje jedynie prawo (a nie obowiązek) ubiegania się o zmianę treści Niebieskiej Karty UE. Jednakże w toku analizy dalszych przepisów widzimy, że w okresie pierwszych 2 lat pobytu w Polsce na podstawie Niebieskiej Karty, skorzystanie z tego prawa jest konieczne, by cudzoziemiec mógł legalnie wykonywać pracę na zmienionych warunkach lub u innego pracodawcy. To wynika bowiem wprost z art. 135 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach, gdzie sprecyzowane zostało, iż w okresie pierwszych 2 lat pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia w postaci Niebieskiej Karty UE:
- cudzoziemiec nie może rozpocząć wykonywania pracy u innego podmiotu niż określony w zezwoleniu
- cudzoziemiec nie może zmienić stanowiska, na jakim jest zatrudniony
- cudzoziemcowi nie można wypłacać wynagrodzenia niższego niż określone w zezwoleniu
Wszystkie te zakazy dotyczą sytuacji, gdy nie dokona się zmiany zezwolenia.
W powyższym kontekście nasuwa się pytanie, czy po upływie 2 lat posiadania Niebieskiej Karty UE, w momencie zmiany pracodawcy bądź warunków zatrudnienia, cudzoziemiec powinien wystąpić do urzędu o zmianę treści posiadanego dokumentu. Możliwe są w tym zakresie dwie interpretacje przepisów prawa, mianowicie:
- skoro w art. 135 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach użyto sformułowania „w każdym czasie”, to interpretować można to, iż również po upływie 2 lat cudzoziemiec powinien występować z takim wnioskiem do urzędu, by odnotować zmiany
- skoro w art. 135 ust 2 ustawy o cudzoziemcach mowa jest o tym, iż w okresie pierwszych 2 lat posiadania Niebieskiej Karty UE cudzoziemiec nie może zmienić pracodawcy bądź warunków zatrudnienia bez zmiany zezwolenia, to już po upływie tego okresu jak najbardziej może to zrobić
Najsłuszniejsza wydaje się jednak inna interpretacja, otóż po 2 latach pobytu w Polsce na podstawie Niebieskiej Karty UE cudzoziemiec, który zmienia stanowisko lub pracodawcę, powinien wystąpić o zmianę treści posiadanego dokumentu. Przy czym nie jest konieczne, aby zmiany te dokonały się przed rozpoczęciem nowej pracy. W tym bowiem przypadku wystąpienie z wnioskiem o zmianę Niebieskiej Karty UE jest obowiązkiem cudzoziemca, jednak jego spełnienie nie jest warunkiem legalności podjęcia zatrudnienia na zmienionym stanowisku lub u innego pracodawcy. Takie rozumowanie pozwala pogodzić sformułowanie „w każdym czasie” z art. 135 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach z pełną liberalizacją dostępu do rynku pracy po pierwszych 2 latach, wynoszoną z art. 135 ust. 2 ustawy o cudzoziemcach.
Jest to też stanowisko zgodne z brzmieniem i interpretacją przepisów ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 oku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1409 ze zm.), regulującej zasady wykonywania pracy przez cudzoziemców w Polsce. Tam bowiem jest wyraźnie napisane, iż dopuszczalne jest jedynie wykonywanie pracy w Polsce przez cudzoziemców mających stosowne zezwolenie wyłącznie na „warunkach określonych w tym zezwoleniu”. W tym kontekście niezgodność między warunkami pracy wykonywanej przez cudzoziemca na podstawie posiadanej Niebieskiej Karty UE, posiadanej przez niego dłużej niż 2 lata, jest sytuacją wyjątkową i przejściową, niepodważającą ogólnej zasady.
Czy są zatem jeszcze inne wątpliwości w odniesieniu do Niebieskiej Karty UE?
Otóż okazuje się, iż mamy do czynienia z jeszcze innymi wątpliwościami. Mianowicie nasuwa się ważne pytanie o konsekwencje niewystąpienia o zmianę Niebieskiej Karty UE w razie zmiany warunków zatrudnienia czy też pracodawcy po upływie 2 lat pobytu w Polsce na jej podstawie.
W tym kontekście nie można wykluczyć sytuacji, iż utrzymująca się niezgodność pomiędzy treścią posiadanej Niebieskiej Karty UE, a faktycznymi warunkami zatrudnienia przesądzi o tym, iż zezwolenie zostanie cofnięte, gdyż ustał cel pobytu cudzoziemca w Polsce. To bardzo rygorystyczne podejście, jednak wskutek nieprecyzyjności przepisów możliwe do stosowania. Alternatywą do takiego podejścia byłoby uznanie, iż wspomniany obowiązek nie jest obarczony żadną sankcją karną.
Sensowne wydaje się zatem podejście, by cudzoziemiec występował o zmianę warunków Niebieskiej Karty UE, gdy dokonuje zmiany warunków zatrudnienia bądź pracodawcy, a jego pobyt przekracza już 2 lata. I takiemu poglądowi odpowiada praktyka urzędów wojewódzkich, przyjmujących i rozpoznających wnioski o zmianę karty. Gdyby bowiem dokonywanie takich zmian po upływie 2 lat pobytu nie było niczym uzasadnione, wówczas wnioski takie powinny być traktowane jako bezprzedmiotowe i nie podlegające rozpatrywaniu.
Podsumowując, Niebieska Karta UE jest dokumentem ułatwiającym podejmowanie pracy cudzoziemcom. Jej uzyskanie wiąże się z dodatkowymi wymogami, szczególnie w zakresie kwalifikacji, z drugiej jednak strony pozwala na posiadanie dodatkowych przywilejów, jak chociażby swobody w zakresie zmiany warunków zatrudnienia czy też pracodawcy. Same przepisy jednak dotyczące owej karty są mało precyzyjne i budzą wątpliwości odnośnie czasu jej ważności, konieczności zgłaszania zmian w dokumencie, jak i sankcji za nie podjęcie działań w tym zakresie. Póki co, resort pracy nie ustosunkował się do zgłaszanych wątpliwości.
