W ramach planowanej reformy funkcjonowania urzędów pracy przewiduje się, iż wszystkie osoby pozostające bez pracy (a nie tylko te poniżej 30 roku życia, jak obecnie), będą mogły otrzymać bon na zasiedlenie. Poza tym wzrośnie kwota stypendium stażowego, które ma wynosić 140,00% kwoty zasiłku dla bezrobotnych.
Co zatem wiadomo o obecnym funkcjonowaniu urzędów pracy?
Generalnie obecny system funkcjonowania urzędów pracy nie do końca odpowiada potrzebom rynku w zakresie aktywizacji osób bezrobotnych, wymagając poprawy. Z takiego założenia wyszli przedstawiciele Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, prowadząc prace nad projektem ustawy o aktywności zawodowej. Ów projekt został wpisany do wykazu prac legislacyjnych rządu i zgodnie z zamierzeniami ma zostać przyjęty do końca obecnego roku.
Nowa ustawa o aktywności zawodowej zastąpić ma dotychczasową ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2022 r. poz. 690), jednakże nie znajdą się w niej przepisy dotyczące zatrudnienia cudzoziemców, gdyż one z kolei mają zostać uregulowane w odrębnym akcie prawnym.
Z zapowiedzi nowej ustawy wynika, iż znajdzie się w niej sporo zmian związanych z instrumentami aktywności zawodowej (przy czym pierwszeństwo w dostępie do tych instrumentów mają mieć określone grupy osób, jak chociażby bezrobotni członkowie rodzin wielodzietnych z Kartą Dużej Rodziny).
Poza tym więcej osób skorzystać ma z oferty bonu na zasiedlenie, gdyż do tej pory prawo do niego przysługuje osobom podejmującym pracę lub działalność gospodarczą poza miejscem zamieszkania, lecz tylko wówczas, gdy nie ukończyły one jeszcze 30 roku życia. I właśnie to kryterium wieku ma zostać zniesione.
W nowej ustawie zabraknie z kolei instrumentów wsparcia rynku pracy, które do tej pory wykorzystywane były niezmiernie rzadko, jak chociażby pożyczka szkoleniowa czy też stypendium na kontynuowanie nauki. Zamiast nich pojawić ma się częściowo umarzalna pożyczka szkoleniowa.
Również likwidacji ma ulec przygotowanie zawodowe dorosłych, czyli forma aktywizacji zawodowej mało popularna i zarówno przez urzędników, jak i pracodawców oceniana jako skomplikowana i kosztowna. Zamiast niej pojawić ma się program „staż plus”, z wydłużonym okresem jego odbywania i premią dla pracodawcy przysługującą wówczas, gdy stażysta przystąpi do weryfikacji wiedzy i umiejętności, które u niego nabył.
Zmiana czeka też osoby kierowane na tak zwany zwykły staż, gdyż w planach urzędników resortu rodziny jest podniesienie kwoty wypłacanego w trakcie trwania owego stażu stypendium. Obecnie jest to bowiem kwota równa 120,00% wysokości zasiłku dla bezrobotnych (czyli obecnie 1.565,00 zł), a po zmianach ma to być 140,00% wysokości zasiłku (czyli 1.825,00 zł).
A co jeszcze nowego znajdzie swe miejsce w nowej ustawie o aktywności zawodowej?
Jak podkreśla Małgorzata Pliszka, dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy (PUP) w Nysie, jest coraz większy problem ze znajdowaniem osób chętnych do stażu ze względu na zbyt niską kwotę stypendium, na co już od dłuższego czasu zwracają uwagę osoby bezrobotne. Stąd zapowiadana podwyżka tego świadczenia może tę sytuację poprawić.
Jednakże z drugiej strony, jak zauważa Tomasz Zawiszewski, dyrektor PUP w Bydgoszczy, nawet po podwyżce kwoty stypendium staż dalej będzie mniej atrakcyjny od podjęcia zatrudnienia z minimalnym poziomem wynagrodzenia.
Nowa ustawa przewiduje również nowe przepisy korzystane dla przedsiębiorstw rodzinnych. Otóż w uzasadnionych przypadkach będą one mogły korzystać z instrumentów aktywizacji zawodowej pomimo istniejącego pokrewieństwa pomiędzy osobą bezrobotną, a pracodawcą, gdzie planowane jest zatrudnienie czy też współpraca. Tym samym oznacza to, iż przykładowo dziecko będzie mogło odbyć staż w przedsiębiorstwie rodzica bądź otrzyma on pieniądze na utworzenie dla dziecka stanowiska pracy.
Jak bowiem podkreśla Małgorzata Pliszka, pomimo, iż obecnie żaden przepis nie zakazuje udzielania pomocy w takich sytuacjach, to w praktyce urzędy pracy najczęściej jej odmawiają. W tej sytuacji bowiem urzędy pracy dysponują środkami publicznymi, zatem ich wydawanie powinno odbywać się z zasadą racjonalności. W tej sytuacji rozsądnym byłoby, gdyby nowe przepisy jasno precyzowały, kiedy mamy do czynienia z uzasadnionymi przypadkami pozwalającymi na objęcie instrumentem aktywizacji zawodowej członków rodziny pracodawcy.
Kolejna proponowana zmian dotyczy zniesienia właściwości urzędu pracy ze względu na miejsce zameldowania osoby bezrobotnej. Zdaniem Tomasza Zawiszewskiego, będzie to znaczne ułatwienie, zwłaszcza dla osób, które wyjechały na studia do innego miasta i nie planują powrotu w rodzinne strony. I jeśli będą chciały chociażby skorzystać z dotacji na podjęcie działalności gospodarczej, wówczas będą mogły zwrócić się o pomoc do urzędu pracy właściwego ze względu na ich obecne miejsce stałego pobytu.
Jakie jeszcze nowości przewidziane są w nowym projekcie ustawy o aktywności zawodowej?
Otóż projekt nowej ustawy o aktywności zawodowej przewiduje wprowadzenie zapowiadanej już od kilku lat zmiany dotyczącej oddzielenia statusu osoby bezrobotnej od ubezpieczenia zdrowotnego. Tym samym pracownicy urzędów pracy nie będą już musieli zajmować się zgłaszaniem osób bez prawa do ubezpieczenia zdrowotnego do ZUS i odprowadzaniem za nich składek zdrowotnych, tylko skupią się na zadaniach związanych bezpośrednio z aktywizacją zawodową.
Poza tym zmniejszeniu ma ulec obciążenie biurokratyczne dla osób bezrobotnych i pracodawców w kontaktach z przedstawicielami urzędów pracy. Pod tym pojęciem kryje się głównie usprawnienie procesu składania ofert pracy poprzez redukcję liczby obligatoryjnych informacji wymaganych od pracodawcy. Poza tym zatrudniający będzie mógł sam wybrać PUP z którym będzie on chciał współpracować w procesie poszukiwania pracowników.
Zmiany objąć mają również centra informacji i planowania kariery zawodowej, funkcjonujące przy wojewódzkich urzędach pracy. Z założenia bowiem będą one zapewniać dostęp osobom bezrobotnym do ofert pracy znajdujących się w prowadzonej przez resort rodziny centralnej bazie ofert pracy, poprzez chociażby przygotowanie i udostępnianie CV w owej bazie.
Ponadto, celem zwiększenia zasięgu i potencjału owej bazy, pracodawcy tak z sektora prywatnego, jak i publicznego, korzystający z publicznych pieniędzy i uczestniczący w przetargach, będą zobowiązani do zgłaszania ofert pracy do nowej centralnej bazy ofert pracy.
Podsumowując, projekt nowej ustawy o aktywności zawodowej, który ma zastąpić funkcjonującą już od 2004 roku ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przewiduje szereg nowych pomysłów i usprawnień. Zmiany dotyczyć będę szeregu ważnych dla rynku pracy zagadnień i ich wprowadzenie w życie winno przysłużyć się lepszemu dopasowaniu funkcjonowania urzędów pracy w kontekście wyzwań stojących przed polską gospodarką i koniecznością aktywizacji osób bezrobotnych.
