Praca zdalna według resortu pracy

Resort pracy ma już wstępny projekt przepisów, które na stałe miałyby unormować pojęcie pracy zdalnej w polskim kodeksie pracy. Z zapisów projektowych wynika, iż nowe regulacje pracy zdalnej mają zastąpić te, które dotyczą telepracy. Taki rodzaj pracy ma być możliwy do zastosowania w porozumieniu z zatrudnionym i tylko w wyjątkowych okolicznościach. Poniżej omówienie najważniejszych elementów projektu, które relacjonuje Stanisław Szwed, wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej.

Na jakim etapie znajdują się obecnie prace nad przepisami dotyczącymi pracy zdalnej i co jest już ustalone?

Generalnie przygotowany jest już wstępny projekt nowych przepisów o pracy zdalnej. Pod koniec września będzie on zaprezentowany na posiedzeniu zespołu ds. prawa pracy Rady Dialogu Społecznego (RDS). Wartym odnotowania jest również fakt wydłużenia obowiązywania obecnych regulacji o pracy zdalnej, wynikających ze specustawy z dnia 2 marca 2020 roku.

Generalnie projekt przewiduje, iż praca zdalna zastąpi widniejące w kodeksie pracy zapisy dotyczące telepracy. Uznano bowiem, iż nieracjonalne byłoby powielanie tych samych rozwiązań. Przepisy pracy zdalnej częściowo przejmą zapisy, które funkcjonowały już w przypadku telepracy.

O jakich różnicach pomiędzy obecną telepracą, a nową pracą zdalną może być zatem mowa?

Telepraca generalnie oznacza regularne świadczenie obowiązków z jednego miejsca poza siedzibą przedsiębiorstwa, za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Natomiast projektowane zapisy o pracy zdalnej mają być bardziej elastyczne. Ma to być bowiem praca świadczona poza siedzibą przedsiębiorstwa w całości lub części. Resort pracy planuje, by dalsze uszczegółowienia w tym zakresie były przedmiotem porozumienia zawieranego przez pracodawcę i zatrudnionego.

Przewiduje się, iż na poziomie zakładu pracy takie zapisy byłyby zawierane z pracownikami, jak i związkami zawodowymi. Co też ważne, takie porozumienie mogłoby też być zawarte już bezpośrednio w umowie o pracę, czyli w pełni indywidualnie, w sposób dostosowany do potrzeb konkretnego stanowiska pracy. I chociażby tutaj odzwierciedlała się elastyczność nowych przepisów.

Generalnie zatem w przedsiębiorstwie mogłoby obowiązywać ramowe porozumienie o warunkach wykonywania pracy zdalnej, a z kolei szczegółowe rozwiązania dotyczące konkretnego pracownika mogłyby być doprecyzowane w umowie bezpośrednio z nim.

Czy zatem możliwe będzie indywidualne doprecyzowanie zasad pracy zdalnej?

Tak przewiduje projekt nowelizacji w tym zakresie. Pracodawca będzie mógł ustalić z pracownikiem, iż przykładowo będzie on pracował poza siedzibą przedsiębiorstwa w każdy piątek lub też 5 dni w miesiącu.

Ponadto projekt przewiduje, iż w odróżnieniu od pracy zdalnej możliwej do zastosowania na bazie specustawy z dnia 2 marca 2020 roku, generalnie nie będzie mowy o jednostronnym poleceniu, wydanym przez pracodawcę pracownikowi, wykonywania pracy w formie zdalnej. Przewiduje się bowiem, iż stosowanie pracy zdalnej opierać się będzie na porozumieniu pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem.

Z drugiej jednak strony prawdopodobnie pozostawiona zostanie możliwość, by zatrudniający mógł jednostronnie skierować do pracy poza siedzibą przedsiębiorstwa, jednak tylko w wyjątkowych sytuacjach, jak epidemia czy też inne kryzysowe sytuacje.

Przewiduje się też, iż w konkretnych przypadkach to pracownik będzie miał więcej uprawnień w odniesieniu do możliwości wykonywania pracy w formie zdalnej. Mowa tutaj chociażby o rodzicach wychowujących dzieci, którym pracodawca mógłby odmówić wykonywania pracy zdalnej tylko w wyjątkowych sytuacjach.

A jak nowe przepisy o pracy zdalnej odnoszą się do zasad bhp?

Generalnie jest to jedno z trudniejszych zagadnień, a na dodatek powiązane z jeszcze innym dylematem. Mianowicie, czy praca zdalna powinna być wykonywana z jednego miejsca poza siedzibą przedsiębiorstwa, czy też może się ono dowolnie zmieniać i obowiązki takie mogą być świadczone z pomieszczeń należących do osób trzecich.

W tym kontekście nie należy też zapominać o RODO i o fakcie, iż skoro pracodawca ma mieć w tym względzie obowiązki z zakresu bhp, to musi mieć też zapewniony dostęp do lokalu, w którym owa praca będzie świadczona.

Te kwestie są niesamowicie trudne do uregulowania i resort pracy nie ma jeszcze wypracowanego w tym temacie jednoznacznego stanowiska, licząc na owocną dyskusję z partnerami społecznymi w ramach RDS.

Czy wiadomo jaki jest pomysł na rozwiązanie ponoszenia dodatkowych kosztów przez pracownika w związku z wykonywaniem pracy zdalnej w warunkach domowych?

Otóż w tym względzie pojawiały się sugestie, by ponoszenie dodatkowych kosztów z powodu pracy w domu (chociażby podwyższone rachunki za energię elektryczną) uregulować w formie stałego ryczałtu wypłacanego przez pracodawcę zatrudnionemu. Jednakże wpisywanie konkretnej kwoty ryczałtu do kodeksu pracy nie jest dobrym pomysłem.

Kwestia ta powinna zostać rozwiązana w formie porozumienia z pracownikiem, w którym określono by partycypację zatrudniającego w kosztach pracy zdalnej. Tym niemniej to jest jeszcze sprawa do przedyskutowania z partnerami społecznymi. Tym bardziej, iż wprowadzenie zapisów o pracy zdalnej nie jest nad wyraz pilne, gdyż właśnie wydłużeniu uległ okres obowiązywania przepisów o pracy zdalnej na podstawie specustawy. Tym samym jest czas na to, by nowe zapisy dopracować, zawierając w nich przepisy optymalne.

Należy bowiem mieć na uwadze, iż uregulowanie na stałe pracy zdalnej w polskim kodeksie pracy i wynikająca z tego popularyzacja tej formy świadczenia pracy bez wątpienia wpłynie na wiele sfer życia i gospodarki.

Co ważne w powyższym kontekście to fakt, iż niewątpliwie inaczej poradzą sobie z tą nową formą osoby młode, posługujące się z łatwością środkami komunikacji elektronicznej, a inaczej starsze, przywykłe do fizycznego uczestnictwa w zespole. Z drugiej strony, inne problemy z pracą zdalną będzie miał rodzic trójki dzieci, a inne osoba mieszkająca samotnie.

Zmianie zapewne ulegnie też aktywność pracodawców, chociażby w zakresie organizowania konferencji, podróży służbowych czy też wynajmu powierzchni użytkowych. Generalnie właśnie praca zdalna w połączeniu z postępującą automatyzacją i szybkim rozwojem nowoczesnych technologii będzie miała wpływ na cały rynek pracy. Stąd też jest ogromną potrzebą, by przepisy o pracy zdalnej przyczyniały się do tego, by zmiany były racjonalne i z korzyścią dla wszystkich uczestników tego rynku.

Podsumowując, generalnie zarys nowych rozwiązań wydaje się jak najbardziej słuszny, jak i idea zastąpienia przepisów o telepracy nowymi o pracy zdalnej. Generalnie chodzi bowiem o to, by rozwiązania kodeksu pracy nie narzucały sztywnych i konkretnych rozwiązań, a umożliwiały swobodne kształtowanie się zasad świadczenia takiej formy pracy pomiędzy zatrudniającym, a zatrudnionym. Niewątpliwie kwestią wymagającą doprecyzowania jest jeszcze sprawa przepisów odnośnie bhp i ich zastosowania w przypadku pracy zdalnej.