W Na ostatnim etapie wdrażania pracowniczych planów kapitałowych (PPK) pojawiły się kłopoty z zastosowaniem się do ustawy o PPK w przypadku zagranicznych spółek, które nie są zarejestrowane w polskim Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS), nie posiadają polskich numerów identyfikacyjnych, jak NIP czy REGON, a zatrudniają w Polsce kilka osób, lub nawet tylko jedną.
Czy brak rejestracji spółki w polskim KRS oraz brak nadanych numerów identyfikacyjnych dla spółek zagranicznych zatrudniających w Polsce niewiele osób, stały się przeszkodą w możliwości zawarcia z nimi umowy o zarządzanie PPK?
Zagraniczni pracodawcy zatrudniający małą liczbę pracowników w Polsce nie zostali zwolnieni z tworzenia PPK, jak to zostało przewidziane w ustawie dla mikroprzedsiębiorców. Muszą oni utworzyć PPK nawet wtedy, gdy wszyscy zatrudnieni pracownicy złożą deklarację o rezygnacji. Jest to objęte karą grzywny do 1,5% całego funduszu wynagrodzeń za poprzedni rok obrotowy. Mimo tego, dla wielu instytucji finansowych, brak rejestracji spółki zagranicznej w polskim KRS oraz brak nadania im numerów identyfikacyjnych NIP i REGON stał się powodem odmowy zawarcia z takimi spółkami umowy o zarządzanie PPK.
Czy przewidziane przez ustawodawcę szczególne zasady rozliczeń z Zakładem Ubezpieczeń Społecznym (ZUS), mogą być stosowane również w przypadku PPK?
Zagraniczni pracodawcy z krajów należących do UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii stosują się do art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (987/2009 z 16 września 2009 r.) dotyczącego wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE z 2009 r. L 284, s. 1), który przewiduje następujące możliwości:
- pracodawca wykonuje wszystkie obowiązki wynikające z ustawodawstwa związanego z zabezpieczeniem społecznym związane z pracownikiem. Oznacza to konieczność uzyskania numeru NIP dla pracodawcy oraz zarejestrowanie się przez niego jako płatnik składek ZUS, obliczanie, potrącanie i opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne
- pracownik w imieniu pracodawcy przejmuje obowiązki płatnika składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie umowy i wtedy pracownik rejestruje się w ZUS jako płatnik składek, a pracodawca dokonując przelewu wynagrodzenia powiększa kwotę o wartość składek ZUS w części finansowanej przez pracodawcę, a pracownik jest zobowiązany wpłacić składkę do ZUS w odpowiednim terminie
Wzorem powyższych uregulowań dotyczących zabezpieczenia społecznego pracowników przedsiębiorstw zagranicznych, ustawodawca przewidział podobne zasady w zakresie tworzenia i prowadzenia PPK. Podmiot zagraniczny może spisać umowę z zatrudnionym pod rygorem nieważności przenoszącą na niego obowiązki wynikające z ustawy o PPK do czasu jego zatrudnienia tym przedsiębiorstwie.
Jakie stanowisko w sprawie przedsiębiorstw zagranicznych bez wpisu do polskiego KRS i bez numerów identyfikacyjnych zajmuje Polski Fundusz Rozwoju (PFR) oraz takich, które owe numery posiadają?
W konsekwencji powyżej opisanych wariantów także PFR rozróżnia dwie możliwości:
- zatrudniający pracowników przedsiębiorca zagraniczny, który posiada numer identyfikacyjny NIP i jest zgłoszony do ZUS jako płatnik składek na ubezpieczenie społeczne, tworzy PPK na ogólnych zasadach zawierając umowę o zarządzanie PPK oraz jego prowadzenie w imieniu i na rzecz zatrudnionych przez niego pracowników w terminach wynikających z art. 134 ustawy o PPK
- pracownik przejmuje obowiązki zatrudniającego przedsiębiorcy zagranicznego na podstawie umowy zawartej z podmiotem zatrudniającym i dokonuje zgłoszenia do ZUS jako płatnik składek na ubezpieczenie społeczne, a także zawiera umowę o zarządzanie PPK (termin ostateczny był do 23 kwietnia 2021 roku), a następnie umowy o prowadzenie PPK najpóźniej do 10 maja 2021 roku. Pracownik przejmujący obowiązki pracodawcy zagranicznego zostaje ujęty jako strona umowy, a zatrudniający pracodawca nie figuruje w ewidencji PPK
Czy powyższe stanowisko PFR jest uzasadnione w kontekście obowiązujących przepisów?
Otóż stanowisko PFR nie znajduje swego uzasadnienia w ustawie o PPK, nie ma bowiem w niej przełożenia adekwatnego do statusu przedsiębiorcy zagranicznego akceptowalnego przez ZUS. Zapisy ustawy o PPK nie wskazują, że podmiot zagraniczny zarejestrowany jako pracodawca w ZUS jest samodzielnie zobowiązany utworzyć PPK, a możliwość powierzenia tworzenia PPK zatrudnionemu pracownikowi jest uwarunkowana jedynie jej zgodą, a status płatnika ZUS nie ma w tym względzie znaczenia, co ostatecznie oznacza, że status płatnika ZUS nie decyduje o zaistnieniu obowiązku w zakresie PPK.
Nieuzasadnione jest też stanowisko PFR, które można odczytać jako fakt, iż każdy pracownik zatrudniony przez zagraniczny podmiot zatrudniający, gdzie zawarto stosowną umowę dotyczącą tworzenia i prowadzenia PPK, koordynuje swoje własne PPK i to na nim ciążą wszystkie obowiązki z tym związane. To może prowadzić do kuriozalnych efektów w postaci zdublowania kont pracowniczych w PPK. Sensowne i logiczne w tym przypadku jest tylko to, że jeden z pracowników powinien swą reprezentacją objąć wszystkich pracowników danego podmiotu zagranicznego podlegającym w Polsce obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, a w przypadku braku zgody pracowników na prowadzenie takiego programu, obowiązek byłby po stronie zagranicznego zatrudniającego.
Co się dzieje w przypadku, kiedy pracownik przejmuje obowiązki płatnika składek od swojego zagranicznego pracodawcy, ale nie jest zainteresowany zawieraniem analogicznych zobowiązań wynikających z ustawy o PPK?
Część pracowników nie zamierza uczestniczyć w PPK i mają do tego całkowite prawo, jednakże, jeśli wśród nich jest także pracownik, który na mocy umowy z zagranicznym pracodawcą zgodził się na przejęcie na siebie obowiązku reprezentacji pracodawcy w ZUS, a jednocześnie złożył deklarację o rezygnacji z PPK, to jego zagraniczny pracodawca musi samodzielnie zawrzeć umowę o zarządzanie PPK.
Jak się ma kwestia samodzielnego reprezentowania zagranicznego pracodawcy w PPK, jeśli chodzi o swobodę także samodzielnego zawierania umów o zarządzaniu z inną instytucją finansową niż sugerowana przez pracodawcę?
Analizując stanowisko PFR można dojść do wniosku, że skoro nie pracodawca, a pracownik będzie widniał w ewidencji PPK, to także sam pracownik może samodzielnie dokonać wyboru dowolnej instytucji finansowej. Mimo takiego wniosku, jest to niestety niemożliwe, ponieważ nie wynika to z przepisów ustawy o PPK, a dodatkowo jest sprzeczne z ogólnymi zasadami mówiącymi, że pracodawca może być stroną tylko w przypadku jednej umowy o zarządzanie PPK, a pracownicy uczestniczą w wyborze instytucji finansowej jedynie za pośrednictwem ich reprezentacji, a nie mają samodzielnego prawa wyboru.
Czy nowelizacja ustawy o PPK rozwieje wszystkie wątpliwości?
Chodzi o nowelizację ustawy o PPK, w ramach ustawy o zmianie o zmianie niektórych ustaw w związku z przeniesieniem środków z otwartych Funduszy emerytalnych na indywidualne konta emerytalne, której celem było rozszerzenie definicji podmiotu zagranicznego o płatnika w przypadku, gdy pracodawca lub zleceniodawca nie posiada numeru identyfikacyjnego. Nowelizacja ta jednak niestety nie rozwiązuje przywołanych problemów, a wręcz je pogłębia z uwagi na to, że podmiot zagraniczny nadal jest pracodawcą, a więc podmiotem zatrudniającym, co sprawia, że nie jest on zwolniony z obowiązku utworzenia PPK, a obowiązek ten dalej ciążyć będzie także na jego pracowniku, a wręcz jego zgoda nie będzie już do tego potrzebna. To razem powoduje, iż będą dwa podmioty zobowiązane do utworzenia PPK dla tego samego zatrudnionego.
Dodatkową uciążliwością jest fakt, iż nie ma obecnie żadnej ustawowej sankcji dla pracownika, który w ramach przeniesienia na niego obowiązków płatnika ZUS nie utworzy PPK, ponieważ kara finansowa w wysokości do 1,5% funduszu wynagrodzeń za rok miniony nie dotyczy pracownika, który takowym funduszem przecież nie dysponuje, a jest on w dyspozycji tylko pracodawcy, a zatem zastosowanie tego parametru wskazuje pracodawcę jako wyłączną stronę do zapłaty ewentualnych kar.
Podsumowując, zagraniczni pracodawcy zatrudniający w Polsce pracowników mieli problem z utworzeniem PPK głównie z powodu braku posiadania numerów identyfikacyjnych, jak NIP, czy REGON. Ustawodawca oraz PFR zaproponowali na to rozwiązania, jednakże jak się okazuje, albo są one niepoparte stosownym uzasadnieniem w przepisach ustawy o PPK, albo wprowadzają jeszcze większe zamieszanie, jak na przykład dublowanie podmiotów odpowiedzialnych w kwestii utworzenia PPK. Czas pokaże jak dalej potoczą się losy zagranicznych pracodawców zatrudniających polskich pracowników.
