Okazuje się, iż przejście z etatu na samozatrudnienie nie zawsze jest opłacalne, szczególnie, gdy wykonywane usługi będą dla byłego pracodawcy. W takim przypadku ich wykonywanie może pozbawić prawa nie tylko do ulg w składkach, lecz także podatku liniowego i zryczałtowanego. Tym samym potencjalne oszczędności mogą okazać się wcale nie takie duże.
Co powinniśmy wiedzieć o przechodzeniu na samozatrudnienie?
Co do zasady pracownik otrzymuje jako wynagrodzenie około 60% kwoty, którą pracodawca ponosi łącznie jako koszt jego zatrudnienia. Pozostałe 40% stanowią obciążenia w postaci podatku dochodowego, składek ZUS i ewentualnych wpłat na rzecz PPK.
Odmiennie jest to w przypadku działalności gospodarczej, gdzie można obniżyć podatek dochodowy, a składki na rzecz organu rentowego płaci się od zadeklarowanej kwoty, która nie ulega wzrostowi wraz z wysokością wynagrodzenia. To zaś sprawia, iż im wyższe wynagrodzenie, tym bardziej opłacalnym jest przejście na działalność gospodarczą (oczywiście przy założeniu, że niskie składki oznaczają bardzo niskie świadczenia).
Stąd też wiele osób decyduje się na wykonywanie umów o współpracy zawieranych w ramach działalności gospodarczej. Jednak osoby takie powinny pamiętać, iż mamy w tym aspekcie do czynienia z pewnymi wadami takiego rozwiązania, mianowicie, nie mają tutaj zastosowania przepisy prawa pracy i wynikające z nich normy ochronne, co jest szczególnie ważne chociażby dla kobiet planujących ciążę.
W przypadku preferencji składkowo-ubezpieczeniowych dla samozatrudnionych zamiast pracujących na etacie, istotnym jest, kto będzie klientem takiej osoby, a szczególnie, czy przedsiębiorca wystawiał będzie faktury na dotychczasowego pracodawcę.
Generalnie rodzaj umowy, w ramach której świadczone są usługi, zależy od woli stron. I skoro strony mogą wybrać rodzaj umowy, to mogą też go zmienić. Zatem w praktyce możliwym jest przejście z etatu (czyli stosunku pracy) na działalność gospodarczą (czyli samozatrudnienie). Możliwym jest także, że po zmianie podstawy świadczenia usług wykonawca umowy będzie nadal świadczył te same usługi, jakie wykonywał w ramach pracy etatowej.
W tym zakresie należy jednak koniecznie pamiętać, iż przejście z etatu na działalność gospodarczą z założeniem świadczenia tych samych usług na rzecz dotychczasowego pracodawcy nie jest jednak zbyt atrakcyjne finansowo z uwagi na treść przepisów ubezpieczeniowych i podatkowych.
Co jest ważne dla osoby przechodzącej na samozatrudnienie w kontekście podatkowo-ubezpieczeniowym?
Generalnie przedsiębiorcy mogą opłacać składki ubezpieczeniowe na 4 sposoby:
- z wykorzystaniem ulgi na start, opłaca się jedynie składkę zdrowotną
- przez 2 lata korzystać można z małego ZUS
- przy wykazywaniu niskich dochodów rozwiązaniem jest mały ZUS Plus
- można opłacać składki ubezpieczeniowe na zwykłych zasadach
Jednak przejście z etatu na działalność gospodarczą i wykonywanie usług dla tego samego kontrahenta może pozbawić większości z opisanych wyżej ulg i możliwości.
Przykładowo, zgodnie z art. 18 ust. 1 prawa przedsiębiorców, przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy do dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez 6 miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej. Aby jednak skorzystać z tej ulgi, nie można wykonywać usług na rzecz byłego pracodawcy, u którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym było się zatrudnionym i wykonywało się czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.
Interpretacja tych przepisów przez organ rentowy jest taka, iż zwolnienie obowiązuje przez 6 pełnych miesięcy kalendarzowych od miesiąca założenia przedsiębiorstwa, co sprawia, iż prawie nikt nie otwiera przedsiębiorstwa 1-go dnia miesiąca, gdyż otwarcie go od 2-go dnia miesiąca sprawia, iż zwolnienia trwa niemalże przez 7 miesięcy.
A jak w tym zakresie wyglądają przepisy odnośnie ubezpieczeń społecznych?
Otóż podobne jak opisane powyżej warunki zawarte są w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nimi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wykonujących działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% minimalnego wynagrodzenia.
Jednak zasada ta nie ma zastosowania do osób, które:
- prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność
- wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej (w tym momencie niedostępna jest również ulga mały ZUS Plus)
To wszystko sprawia, iż kontynuowanie współpracy z dotychczasowym pracodawcą w ramach działalności gospodarczej w przedmiocie tożsamym z wykonywaną wcześniej pracą na etacie, pozbawia ulgi na start, małego ZUS i małego ZUS Plus.
A co jeszcze jest istotne w kontekście przechodzenia z etatu na samozatrudnienie?
Otóż poza składkami drugim ważnym aspektem są podatki. Mianowicie podatnik, który wybrał liniowy sposób opodatkowania, traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania liniowego, jeżeli uzyska z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niebędącej osobą prawną przychody ze świadczenia na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy usług w postaci takich czynności, jak te, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
Podobna sytuacja dotyczy możliwości opodatkowania podatkiem ryczałtowym. Otóż podatnik prowadzący działalność gospodarczą lub w formie spółki, który wybrał opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, traci w roku podatkowym prawo do opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jeżeli uzyska z tej działalności przychody ze sprzedaży towarów handlowych lub wyrobów lub ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników:
- wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub
- wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym
- w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.
To wszystko zaś oznacza, iż przejście z etatu na rzecz samozatrudnienia może oznaczać dla przedsiębiorcy brak prawa do wyboru podatku liniowego i ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.
Czy zatem przechodząc z etatu na rzecz samozatrudnienia definitywnie traci się możliwość stosowania ulg i odliczeń?
Generalnie nie, a rozwiązanie problemu jest dość proste. Otóż wystarczy, by dotychczasowy pracodawca miał co najmniej 2 przedsiębiorstwa. I nawet jeżeli obie spółki będą należały do tych samych wspólników (posiadając tych samych beneficjentów rzeczywistych), to jednak będą to odrębne podmioty (posiadając odrębne numery NIP, REGON czy też KRS), będąc również odrębnymi pracodawcami i płatnikami.
Stąd też podmioty chcące zoptymalizować swe koszty, tworzą bardzo często nową spółkę i proponują swym pracownikom przejście do tego nowego podmiotu w ramach samozatrudnienia. Wówczas bowiem przysługują zarówno preferencje w zakresie składek ZUS, jak i możliwości wyboru innej formy opodatkowania niż zasady ogólne.
Innym rozwiązaniem jest założenie przedsiębiorstwa, które będzie świadczyło usługi inne niż te, które były wykonywane w ramach stosunku pracy. Pod warunkiem jednakże, iż przedmiot świadczonych usług będzie zgodny ze stanem faktycznym.
Patrząc jednak na korzyści, jakie niesie ze sobą przejście z etatu na samozatrudnienie, nie można pomijać zmian, jakie niesie ze sobą program gospodarczy Polski Ład. Obecnie bowiem nie wiadomo, jak rzeczywiście wyglądać będzie ostateczna opłacalność działalności gospodarczej. Z informacji, które znalazły się już w przestrzeni publicznej wynika, że zmniejszone zostaną różnice pomiędzy etatem, a samozatrudnieniem, jednakże ostateczny kształt zmian nie jest jeszcze znany i przesądzony.
Wprawdzie zapowiadany brak odliczenia składki zdrowotnej od podatku zmniejszy opłacalność samozatrudnienia, lecz wciąż korzystać będzie można chociażby z rzeczywistych kosztów uzyskania przychodów lub innej formy opodatkowania. Zatem zakładać należy, iż działalność gospodarcza wciąż powinna się opłacać, choć niewątpliwie mniej niż obecnie. Póki co jednak wszystko zależy od ostatecznego kształtu wprowadzonych zmian.
Podsumowując, przy przechodzeniu z etatu na samozatrudnienie należy pamiętać o tym, iż przepisy wprost ograniczają stosowanie ulg w zakresie składek i opodatkowania dla osób, które nadal świadczyć będą usługi dla tego samego kontrahenta. Są jednak możliwości dość proste pod względem organizacyjnym, które sprawiają, że nadal z ulg i zwolnień można korzystać. Ważny jest jednak w tym względzie ostateczny kształt przepisów programu Polski Ład, który niewątpliwie będzie miał wpływ na opłacalność przechodzenia z etatu na samozatrudnienie.
