Całkiem niedawno Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) uznał, iż dla rozstrzygnięcia tego które państwo winno wypłacać zasiłek dla bezrobotnych (gdy wcześniej wypłacany był zasiłek chorobowy) znaczenie ma to, czy przepisy krajowe okres nieobecności z powodu choroby zrównują z zatrudnieniem. Jest to ważna informacja dla osób, które zmieniają miejsce zamieszkania, a następnie z powodu braku ofert pracy występują o świadczenie dla osób bezrobotnych.
O jakim orzeczeniu TSUE jest mowa i czego konkretnie ono dotyczyło?
W powyższym zakresie mowa jest o wyroku TSUE z dnia 30 września 2021 roku (sygn. akt C-285/20). Sprawa dotyczyła osoby, która ubiegała się o zasiłek dla bezrobotnych w Holandii, a wcześniej mieszkała i pracowała w Niemczech. Otóż osoba ta podczas pracy na terenie Niemiec zachorowała i zaczęła pobierać zasiłek chorobowy. Owo świadczenie wypłacane było przez kilka miesięcy, a w tym czasie umowa o pracę uległa rozwiązaniu, a pracownik przeprowadził się do Holandii.
Po kilku miesiącach wypłacania zasiłku chorobowego niemieckie organy rentowe uznały, iż pracownik odzyskał zdolność do pracy, zaprzestając wypłat zasiłku chorobowego. I wtedy pracownik ten, będąc już osobą bezrobotną, wystąpił z wnioskiem do organów holenderskich o wypłatę zasiłku dla bezrobotnych.
Holenderski urząd jednak wydał decyzje odmowną, uzasadniając, iż właściwe do wypłaty zasiłku dla bezrobotnych są organy niemieckie, bo to Niemcy były ostatnim krajem, w którym ów pracownik wykonywał pracę.
Sprawa trafiła do holenderskiego sądu, który zdecydował się zwrócić do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi. Sędziowie zauważyli bowiem, iż generalnie spór dotyczył kwestii, czy art. 65 ust. 2 i 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (nr 883/2004) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego znajduje zastosowanie do sytuacji, w której zainteresowany zanim stał się całkowicie bezrobotny, nie świadczył stricte pracy we właściwym państwie członkowskim (czyli w Niemczech w tym przypadku), lecz przebywał na zwolnieniu lekarskim, otrzymując z tego tytułu zasiłek chorobowy wypłacany przez to państwo członkowskie.
W zgodzie bowiem z art. 65 ust. 2 owego rozporządzenia, całkowicie bezrobotny, który w okresie swojego ostatniego zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, miał miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim (zatem w tym przypadku w Holandii), aniżeli właściwe państwo członkowskie (czyli Niemcy w tym przypadku) i który nadal mieszka lub powróci do tego państwa, pozostaje w dyspozycji urzędów zatrudnienia państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania. Poza tym całkowicie bezrobotny może dodatkowo pozostawać w dyspozycji urzędów zatrudnienia państwa, w którym wykonywał swą ostatnią pracę najemną lub pracę na własny rachunek.
Natomiast bezrobotny niebędący pracownikiem przygranicznym (czyli osobą wykonującą pracę najemną lub na własny rachunek w innym państwie niż mieszka, jeżeli wraca tam każdego dnia bądź przynajmniej raz w tygodniu), który nie powraca do państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania, oddaje się do dyspozycji służb zatrudnienia na terytorium państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu podlegał ostatnio.
W zgodzie z kolei z art. 65 ust. 5 lit. a wyżej wspomnianego rozporządzenia, bezrobotny, o którym mowa powyżej, otrzymuje świadczenia zgodnie z ustawodawstwem państwa, w którym ma miejsce zamieszkania, tak jakby podlegał temu ustawodawstwu w okresie swego ostatniego zatrudnienia lub pracy na własny rachunek. Tym samym świadczenia te udzielane są przez instytucje właściwe dla miejsca zamieszkania.
Czego zatem konkretnie dotyczyły pytania zadane przez holenderski sąd wobec TSUE?
Otóż sędziowie sądu holenderskiego zadali konkretnie dwa pytania prejudycjalne, mianowicie:
- czy art. 65 ust. 2 i 5 rozporządzenia nr 883/2004 należy interpretować w ten sposób, że całkowicie bezrobotny, który przenosi swoje miejsce zamieszkania z właściwego państwa członkowskiego do innego państwa członkowskiego w trakcie otrzymywania we właściwym państwie członkowskim świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 11 ust. 2 owego rozporządzenia lub zanim zakończy się jego stosunek pracy, ma prawo do zasiłku dla bezrobotnych w oparciu o ustawodawstwo państwa członkowskiego w którym ma miejsce zamieszkania (czyli Holandii)?
- czy mają przy tym znaczenie powody, ze względu na które ów bezrobotny przeniósł swoje miejsce zamieszkania do państwa członkowskiego innego niż państwo właściwe (przykładowo, gdy mowa jest o względach rodzinnych)
Zdaniem sędziów sądu holenderskiego, zadających owe pytania prejudycjalne, art. 11 wspomnianego rozporządzenia zrównuje okres otrzymywania zasiłku chorobowego z okresem świadczenia pracy, w związku z czym takim samym zrównaniem należy posłużyć się do celów stosowania art. 65 ust. 2 i 5 tegoż rozporządzenia.
Jak do tych pytań i całego zagadnienia odniósł się zatem TSUE?
Sędziowie trybunału uznali, iż sporne wyrażenie „w okresie swojego ostatniego zatrudnienia” (zawarte właśnie w art. 65, ust. 2 i 5 rozporządzenia 883/2004) należy interpretować w świetle art. 1 lit. a tegoż rozporządzenia. A tam zdefiniowano pojęcie „pracy najemnej”, które oznacza nie tylko wszelką pracę, ale i również „sytuację równoważną” traktowaną jako taka do celów stosowania ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego państwa członkowskiego, w którym taka praca lub sytuacja równoważna ma miejsce.
I odwołując się właśnie do wspomnianej definicji sędziowie TSUE uznali, iż pobieranie zasiłku chorobowego może być właśnie taką sytuacją równoważną. Wspominany zatem art. 65 ust. 2 i 5 należy rozumieć w ten sposób, iż znajduje on zastosowanie do sytuacji, w której zainteresowana osoba, zanim stała się całkowicie bezrobotna, zamieszkiwała w państwie członkowskim innym niż właściwe państwo członkowskie, gdzie nie świadczyła faktycznie pracy, lecz pozostawała na zwolnieniu lekarskim z powodu choroby, a to państwo członkowskie wypłacało jej z tego tytułu zasiłek chorobowy.
Sędziowie TSUE zastrzegli jednakże, iż będzie tak wówczas, gdy na gruncie prawa krajowego państwa właściwego pobieranie takich świadczeń jest uznawane za równoważne ze świadczeniem pracy.
Odpowiadając z kolei na drugie pytanie prejudycjalne, sędziowie TSUE orzekli, iż dla interpretacji art. 65 ust. 2 i 5 rozporządzenia 883/2004 nie mają znaczenia powody, dla których dana osoba podjęła decyzję o zmianie miejsca zamieszkania. Zatem czy za taką decyzją stoją względy rodzinne, finansowe czy też jakiekolwiek inne, interpretacja przepisów zawsze będzie taka sama.
Podsumowując, rozpatrując sprawę osoby, który w trakcie pobierania zasiłku chorobowego zmieniła miejsce zamieszkania w kontekście państwa zamieszkania, sędziowie TSUE rozstrzygali które państwo wypłaci takiej osobie zasiłek dla bezrobotnych. Otóż duże znaczenie ma w tym przypadku to, czy na bazie przepisów krajowych danego państwa członkowskiego, okres nieobecności z powodu choroby zrównany jest z okresem zatrudnienia.
