Ustanie stosunku pracy, a emerytura i odprawa

Ciekawym zagadnieniem jest sytuacja, gdy pracownik był długo zatrudniony w danym zakładzie pracy, a w stosunkowo krótkim czasie po ustaniu zatrudnienia uzyskał prawo do emerytury. Wówczas bowiem przysługuje mu odprawa emerytalna, o czym stanowi orzecznictwo sądowe i praktyka wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Co zatem powinniśmy wiedzieć o przechodzeniu na emeryturę i odprawie emerytalnej?

Co do zasady pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, iż związek pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy, a nabyciem prawa do emerytury lub renty może mieć charakter:

• czasowy – rozwiązanie stosunku pracy zbiega się w czasie z nabyciem prawa do świadczenia niezależnie od przyczyny rozwiązania stosunku pracy
• przyczynowy – rozwiązanie stosunku pracy następuje dlatego, że pracownikowi przysługuje prawo do świadczenia
• czasowo-przyczynowy – przyczyną rozwiązania stosunku pracy jest nabycie prawa do emerytury lub renty i rozwiązanie następuje w chwili przyznania świadczenia

Ważnym jest też, iż pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy, a nabyciem prawa do świadczenia może zachodzić również związek funkcjonalny, występując wówczas, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje wprawdzie przed ustaleniem prawa do świadczenia, ale przyznanie świadczenia nie jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej ustanie zatrudnienia.

Jak zauważa Eliza Maniewska, współautorka pozycji „Komentarz aktualizowany do Kodeksu Pracy”, istotnym jest, iż związek pomiędzy ustaniem stosunku pracy, a przejściem na rentę inwalidzką lub emeryturę jest ujmowany szeroko w orzecznictwie Sądu Najwyższego (SN). A do nabycia prawa do odprawy nie jest konieczne, by rozwiązano stosunek pracy z powodu przejścia pracownika na emeryturę lub rentę. Zatem przyczyna nie ma wpływu na prawo do tej odprawy.

Co jeszcze ma znaczenie w kontekście nabycia prawa do odprawy emerytalnej?

Otóż w orzecznictwie przyjmuje się, iż odprawa emerytalna lub rentowa przysługuje pracownikowi także wówczas, gdy przejście na emeryturę lub rentę ma miejsce w zbiegu z innymi przyczynami rozwiązania stosunku pracy, jak chociażby długotrwałą niezdolnością do pracy lub zwolnieniem z przyczyn niedotyczących pracownika.

To zaś oznacza, iż ustanie stosunku pracy w związku z upływem czasu, na jaki zawarta była umowa o pracę, nie wyłącza prawa pracownika do odprawy. Mówią o tym wyrok SN z dnia 28 lipca 1999 roku, sygn. akt I PKN 174/99.

Poza tym, w wyroku SN z dnia 14 czerwca 2012 roku (sygn. akt I PK 229/11) mowa jest o tym, iż przejściem na emeryturę w rozumieniu art. 92.1 kodeksu pracy jest zmiana statusu pracownika na status emeryta, co z reguły następuje jednocześnie z rozwiązaniem stosunku pracy, lecz może również nastąpić później, ze względu na datę złożeniu wniosku bądź z powodu korzystania z zasiłku chorobowego. Nie podlega również wątpliwości to, iż przesłanką nabycia prawa do odprawy zarówno w myśl art. 92.1 kodeksu pracy, jak i zgodnie z przepisem regulaminu wynagradzania obowiązującego u danego pracodawcy jest związek między owym przejściem na emeryturę, a ustaniem stosunku pracy, a nie rozwiązanie stosunku pracy w powodu przejścia na emeryturę. I w świetle powyższych regulacji sama przyczyna rozwiązania stosunku pracy, a nawet wiedza pracodawcy o zamiarze pracownika przejścia na emeryturę, nie mają znaczenia dla nabycia prawa do odprawy emerytalnej.

Jak zatem odnieść rozwiązanie stosunku pracy i niedługo później uzyskanie decyzji o przyznaniu emerytury?

Otóż w świetle przeprowadzonych rozważań nie podlega wątpliwości, iż pracownik, który w terminie dwóch tygodni od ustania zatrudnienia nabył uprawnienia emerytalne, uprawniony jest do również do otrzymania odprawy emerytalnej i jest to świadczenie w pełni mu należne.

Warto również zauważyć w kontekście, iż pracodawcy, odmawiając pracownikowi prawa do odprawy emerytalnej, nie powinni powoływać się na wyrok SN z dnia 4 lutego 2011 roku (sygn. akt II PK 149/10). Powodem tego jest fakt, iż ów wyrok zapadł na tle następującego stanu faktycznego. Mianowicie powód wystąpił do pracodawcy z inicjatywą rozwiązania stosunku pracy na warunkach określonych w regulaminie programu dobrowolnych odejść. Strony 26 lutego 2007 roku zawarły porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę ze skutkiem na 30 czerwca 2007 roku w trybie art. 10 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników na warunkach określonych w programie.

I w tym przypadku powód po rozwiązaniu stosunku pracy nie podjął zatrudnienia, lecz zarejestrował się w urzędzie pracy jako bezrobotny, a dopiero później nabył uprawnienia emerytalne. Stąd też sędziowie SN uznali, iż w takim przypadku nie może być mowy o uprawnieniach do odprawy emerytalnej, gdyż nie wystąpiła tutaj przesłanka bezpośredniości.

Podsumowując, na bazie istniejącego orzecznictwa sądowego warto pamiętać, iż roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy także wówczas, gdy orzeczenie przyznające emeryturę wydane zostało później. Takie podejście polskich organów sądowych ma znaczenie zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.