Problemem wartym rozważenia jest sytuacja czy pracownik będący oddelegowany do wykonywania pracy zdalnej, może wykonywać zadania z zakresu służby bhp. Generalnie bowiem przepisy dopuszczają możliwość wykonywania pracy zdalnej podczas kwarantanny. Praca taka może być wykonywana przez pracownika zatrudnionego na stanowisku administracyjno-biurowym. Jednakże taki pracownik może również mieć dodatkowo powierzone obowiązki z zakresu służby bhp, gdy pracodawca nie ma obowiązku utworzenia niezależnej takiej służby.
Jak zatem podejść do przedstawionego powyżej zagadnienia od strony praktycznej?
Zasadniczo siedziba zakładu pracy jest naturalnym miejscem wykonywania obowiązków pracowniczych. Jednakże praca niewymagająca stałego nadzoru, niebędąca szczególnie niebezpieczną, do wykonywania której nie potrzeba obecności wielu osób i specjalistycznych linii technologicznych, może być wykonywana w formie zdalnej.
Przykładem takiego rodzaju pracy jest szeroko rozumiana praca biurowa, której efekty mogą być z powodzeniem dostarczane pracodawcy w formie elektronicznej. Od kilku już lat pozwala na to telepraca uregulowana w kodeksie pracy, jak i od niedawna praca zdalna, na podstawie specustawy covidowej z dnia 2 marca 2020 roku, mającej przeciwdziałać skutkom epidemii wirusa SARS-CoV-2 wywołującego chorobę COVID-19. Zgodnie z tymi zapisami pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie (przez czas oznaczony) pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania.
Z definicji pracy zdalnej, ujętej w specustawie covidowej, wynika, iż nie może nią być każda praca, do której pracownik ma kwalifikacje. Jednakowoż powinna to być praca wynikająca z treści umowy o pracę, a zasadą jest, iż wykonywanie pracy zdalnej może zostać polecone, gdy pracownik ma umiejętności i możliwości techniczne oraz lokalowe do wykonywania takowej pracy i pozwala na to rodzaj pracy. Ponadto ze specustawy wynika jeszcze, iż praca zdalna może być wykonywana w szczególności przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość lub dotyczyć wykonywania części wytwórczych lub usług materialnych.
Co wzbudzało wątpliwości w kontekście możliwości wykonywania pracy w formie zdalnej od chwili wejścia tych przepisów w życie?
Otóż przez stosunkowo długi czas w okresie epidemii COVID-19 pojawiały się duże wątpliwości odnośnie możliwości wykonywania pracy zdalnej w okresie kwarantanny. Jak bowiem powszechnie wiadomo, kwarantanną objęte są osoby, które miały kontakt z chorymi zakaźnie, lecz samie nie zachorowały. Zadaniem kwarantanny było zatem odseparowanie i ograniczenie przepływu osób, które miały kontakt z czynnikiem zakaźnym, lecz same jeszcze nie zachorowały, choć mogą być potencjalnymi nosicielami chorób zakaźnych.
Od 29 listopada 2020 roku przepisy w tej kwestii zostały doprecyzowane i obecnie wyraźnie dopuszczają one możliwość wykonywania pracy zdalnej podczas przebywania na kwarantannie. Zgodnie bowiem z regulacją wynikającą z ustawy z dnia 28 października 2020 roku o zmianie ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19, w okresie ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, pracownicy i inne osoby zatrudnione, poddane obowiązkowej kwarantannie, mogą za zgodą pracodawcy albo zatrudniającego, świadczyć w trybie pracy zdalnej pracę określoną w umowie i otrzymywać z tego tytułu wynagrodzenie.
Zatem obecnie wątpliwości nie powinno już być w sytuacji, gdy pracownik zatrudniony jest na jednym stanowisku pracy, gdzie charakter pracy umożliwia jej wykonywanie w formie zdalnej. Jednakże problematyczna będzie już sytuacja, gdy etat podzielony jest na kilka części i w ramach każdej z nich pracownik wykonuje różne zakresy obowiązków. I z taką sytuacją mamy do czynienia wówczas, gdy pracownik wykonuje obowiązki z zakresu służby bhp i jednocześnie jest zatrudniony przy innej pracy.
Czy zatem możliwe jest zdalne wykonywanie obowiązków z zakresu służby bhp?
Generalnie w sytuacji, gdy pracownik wykonuje obowiązki z zakresu służby bhp i jednocześnie świadczy inny rodzaj pracy, pracodawca może mieć uzasadnione wątpliwości, czy taki pracownik może świadczyć pracę w formie zdalnej.
Należy bowiem założyć, iż z częścią wykonywanych zadań, które nie mieszczą się w zakresie służby bhp, nie powinno być problemu, by mogły być wykonywane w formie zdalnej. Oczywiście przy założeniu, iż chodzi o pracę, do wykonywania której pracownik ma odpowiednie warunki lokalowe i techniczne. Problem pojawia się jednak z wykonywaniem zadań dotyczących służby bhp.
W tym względzie pamiętać bowiem należy, iż zadania tej służby (w tym również powierzone pracownikom wykonującym je dodatkowo) są ściśle określone rozporządzeniem w sprawie służby bhp i muszą być realizowane w sposób kompleksowy. Zatem w trybie zdalnym nie będzie problemu chociażby ze sporządzeniem okresowej analizy stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Jednakże pojawi się już problem z realizacją takich zadań, jak chociażby:
- dokonywanie przeglądów warunków pracy
- udział w postępowaniu powypadkowym
Zatem pracodawca, uwzględniając nawet stosunkowo krótki okres przebywania na kwarantannie przez pracownika, może mieć poważny dylemat, czy możliwe jest pogodzenie zadań służby bhp z wykonywaniem pracy w formie zdalnej.
Co zatem powinien uczynić pracodawca w powyższej kwestii?
Generalnie decyzja powinna być uzależniona od konkretnej sytuacji danego pracodawcy. Należy bowiem przyjąć, iż w czasie, gdy w zakładzie pracy nie ma innego pracownika, który spełnia wymogi kwalifikacyjne umożliwiające wykonywanie zadań służby bhp, a pozyskanie specjalisty zewnętrznego w ramach zastępstwa na okres kwarantanny jest utrudnione, najbezpieczniejszą opcją będzie umożliwienie wykonywania zadań służby bhp w trybie zdalnym w czasie kwarantanny.
To rozwiązanie dotyczy oczywiście tylko tych zadań, które mogą być wykonywane w formie zdalnej. Jest to rozwiązanie lepsze niż w ogóle zaprzestanie wykonywania przez kogokolwiek tych obowiązków. Jednakże należy mieć na względzie i to, iż umożliwienie wykonywania zadań służby bhp w formie zdalnej pracownikowi będącemu na kwarantannie, jest rozwiązaniem wyjątkowym i wymuszonym okolicznościami specjalnymi. Tym samym prawidłowym nie będzie już zobowiązanie takiego pracownika do wykonywania pracy zdalnej (a tym samym i zadań służby bhp) przez dłuższy czas poza czasem kwarantanny. Generalnie bowiem należy pamiętać, iż specyficzny zakres obowiązków pracowników służby bhp jest nie do pogodzenia z wykonywaniem pracy w formie zdalnej.
Podsumowując, zasadniczo obecne przepisy pozwalają na świadczenie pracy w formie zdalnej w okresie kwarantanny. Zatem istnieje możliwość jej wykonywania, szczególnie w odniesieniu do stanowisk administracyjno-biurowych. Jeśli jednak zatrudniony przy wykonywaniu takiej pracy pracownik pełni jednocześnie funkcje dodatkowe w zakresu zadań służby bhp, to należy pamiętać, iż nie wszystkie zadania z tego zakresu można wykonywać w trybie zdalnym. Tylko w sytuacji, gdy pracodawca ma wybór pomiędzy całkowitym zaniechaniem wykonywania zadań służby bhp, a chociażby częściowym jej wykonywaniem przez pracownika oddelegowanego na pracę zdalną na kwarantannie, jest to dopuszczalne. Jednakże należy pamiętać o wyjątkowości takiej sytuacji i na pewno nie może być to rozwiązanie trwające przez dłuższy czas.
