Ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa zwana także specustawą ukraińską uprościła procedurę zatrudniania obywateli Ukrainy, ale okazała się ona niewystarczająca i obecnie rząd chce uzupełnić ustawę o kolejne rozwiązania systemowe, które wspomogą aktywizację zawodową Ukraińców. Projekt zmieniający tę ustawę został już przyjęty przez Radę Ministrów RP.
Jakie zmiany przewiduje nowelizacja specustawy ukraińskiej?
Z uwagi na to, że do Polski przybywają głównie ukraińskie matki z małymi dziećmi, które mają w Polsce wsparcie i pomoc w zakresie zakwaterowania, wyżywienia oraz świadczeń pieniężnych, lecz brakuje im jeszcze wsparcia w znalezieniu zatrudnienia i opieki nad dziećmi, rząd polski planuje rozwiązania systemowe służące stabilnemu i racjonalnemu zapewnieniu opieki nad najmłodszymi dziećmi uchodźców, szczególnie wtedy, gdy ich rodzice pracują. Zadanie to powierzone będzie jednostkom samorządowym oraz podmiotom prywatnym. Wśród propozycji ministerialnych znajduje się uzupełnienie oferty jednostek oświatowych o możliwość sprawowania opieki przez ukraińskiego opiekuna dziennego nad ukraińskimi dziećmi w wieku od 3 do 5 lat, co ma dać uchodźcom kolejny sposób na łatwiejsze znalezienie pracy w Polsce. Dodatkowo powiatowe urzędy pracy organizować będą dla cudzoziemców kursy i szkolenia z języka polskiego, a limit środków, finansowanych z Funduszu Pracy i przeznaczonych na ten cel to 2 tys. zł na osobę. W takim szkoleniu będzie mógł brać udział każdy cudzoziemiec jednorazowo.
W tym celu do 21 marca bieżącego roku samorządy, organizacje pozarządowe i instytucje rynku pracy miały możliwość ubiegania się o środki z Funduszu Pracy z przeznaczeniem na integrację i aktywizację zawodową cudzoziemców przebywających w naszym kraju legalnie. Działania te odbywają się w ramach programu „Razem Możemy Więcej – Pierwsza Edycja Programu Aktywizacyjnego dla Cudzoziemców na lata 2022 – 2023”, a do programu tego o globalnej wartości ponad 1 mld zł zgłosiło się łącznie 873 przedsiębiorstwa i jednostki pozarządowe, natomiast ostatecznie rekomendację do realizacji projektu otrzymało 115 programów. Resort rodziny dofinansował program kwotą 104 mln. zł.
Nowelizacja specustawy ukraińskiej reguluje również wprowadzenie ułatwień w zakresie organizacji nauki uchodźców z Ukrainy głównie dla zapewnienia im równego dostępu do wsparcia w postaci dodatkowej nauki języka polskiego dla osób, które kształciły się za granicą.
Jak dziś wygląda pomoc dla obywateli Ukrainy i jakie przewiduje się perspektywy tej pomocy po nowelizacji specustawy ukraińskiej?
Na dziś już niemalże 175 tys. Ukraińców otrzymało zatrudnienie w polskich przedsiębiorstwach i organizacjach pozarządowych na podstawie przepisów specustawy, a kolejne rozwiązania systemowe, które są planowane przez rząd RP zapewne przyczynią się do jeszcze większej aktywizacji zawodowej i integracji społecznej cudzoziemców, bowiem pomogą w tym środki przeznaczone na ten cel, czyli na szkolenia zawodowe i językowe, a to w konsekwencji ułatwi uchodźcom znalezienie pracy.
Najbardziej aktywnymi regionami w kwestii zatrudniania cudzoziemców są województwa:
- mazowieckie
- śląskie
- dolnośląskie
- wielkopolskie
- małopolskie
a najwięcej ofert pracy pochodzi z:
- organizacji pozarządowych (ponad 50%)
- instytucji rynku pracy (około 25%)
- jednostek samorządu terytorialnego (około 20%)
Więcej niż połowa zgłoszonych do programu „Razem Możemy Więcej – Pierwsza Edycja Programu Aktywizacyjnego dla Cudzoziemców na lata 2022 – 2023” obejmuje aktywizację społeczną i integrację oraz szkolenia zawodowe i językowe, a także pomoc psychologiczną i wsparcie podczas poszukiwania pracy.
Na podstawie kosztorysów do zgłoszonych projektów, kalkulacji poszczególnych pozycji kosztów i cen rynkowych Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej ustaliło kwotę dofinansowania na jednego uczestnika projektu, która wynosi 2 tys. zł.
Czy kwestia zwiększenia ochrony obywateli Ukrainy podczas świadczenia przez nich pracy w Polsce jest także brana od uwagę w nowelizacji specustawy ukraińskiej?
Oczywiście zapewnienie większej ochrony uchodźcom z Ukrainy podczas wykonywania pracy jest także brane pod uwagę w projekcie nowelizacji ustawy z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Konkretnie mowa jest o odpowiednim standardzie ochrony Ukraińców gwarantującym im pracę na warunkach nie gorszych niż te, które zostały wskazane w powiadomieniu pracodawcy o powierzeniu pracy, a dokładnie o przestrzeganiu określonego w dokumencie czasu pracy, a także o wynagrodzeniu za czas ich pracy. W projekcie nowelizacji specustawy ukraińskiej znalazły się zapisy pozwalające na skuteczniejsze wyegzekwowanie od podmiotu powierzającego pracę obywatelom Ukrainy na podstawie umowy prawa cywilnego, zapewnienia odpowiedniego standardu ochrony praw cudzoziemców, którzy objęci są szczególną ustawą. Zmiany te także przyczynić się mają do zwiększonej skuteczności kontroli przeprowadzanej przez Państwową Inspekcję Pracy lub Straż Graniczną. Zbadają one, czy stan faktyczny odnośnie zatrudnienia cudzoziemców spełnia wymogi legalności, czy być może jest raczej nielegalnym wykonywaniem pracy lub nielegalnym powierzaniem wykonywania pracy, których definicje znajdują się w ustawie o promocji zatrudnienia.
Co ważne, przy okazji nowelizacji specustawy ukraińskiej zadbano również o doprecyzowanie przepisów, których celem jest eliminacja przypadków ubiegania się lub pobierania świadczeń przez tych obywateli Ukrainy, którzy już z Polski wyjechali.
Podsumowując, już dziś prawie 175 tys. Ukraińców zatrudnionych jest w polskich przedsiębiorstwach i organizacjach pozarządowych na podstawie specustawy ukraińskiej. Aby te statystyki jeszcze polepszyć, rząd RP dokonuje zmian w przepisach o pomocy dla uchodźców z Ukrainy głównie w celu ich wsparcia skutkującego większymi możliwościami podjęcia pracy w Polsce. Planowane jest wprowadzenie nowych regulacji odnośnie szerszych możliwości nauki języka polskiego oraz pomocy przy opiece nad dziećmi w czasie, kiedy ich rodzice świadczą w naszym kraju pracę. By ułatwić zatrudnienie Ukraińców polskim instytucjom, także prywatnym, otwarto nawet specjalny program ze środków z Funduszu Pracy z przeznaczeniem na integrację i aktywizację zawodową legalnie przebywających w naszym kraju cudzoziemców pod nazwą „Razem Możemy Więcej – Pierwsza Edycja Programu Aktywizacyjnego dla Cudzoziemców na lata 2022 – 2023”.
