Wraz z początkiem bieżącego roku wprowadzona została w życie zmiana ustawowej definicji wolnego zawodu. Spowodowała ona, iż wiele nowych profesji może posługiwać się mianem wolnego zawodu. I pomimo, iż nowelizacja wprowadzająca taką zmianę miała na celu uatrakcyjnić zryczałtowaną formę podatku dochodowego dla szerszej grupy zawodów, spowodowała niestety, iż nie pozwala ona na korzystanie przy okazji z małego ZUS plus. Nowelizacja jest zatem kolejnym przykładem bałaganu legislacyjnego.
Jaki był zamysł nowelizacji i czemu miała ona służyć?
Generalnie nowelizacja ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne rozszerzyła definicję „wolnego zawodu” o kolejne profesje, mogące z takiej formy opodatkowania korzystać. Z założenia miała to być dobra wiadomość dla podatników.
Tymczasem okazało się, iż nowelizacja wprowadziła spory zamęt w przepisach ubezpieczeniowych, który nie był zamierzony, jednakże wynika z niechlujnego uchwalania prawa w naszym kraju.
Problem w tym, iż do definicji wynikającej z wspomnianej powyżej ustawy odwołuje się również ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (zwana dalej ustawą systemową). Otóż art. 8 ust. 6 tejże ustawy systemowej wyróżnia kilka grup ubezpieczonych, których traktuje jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Z kolei w pkt. 3 za taką osobę uważa prowadzącego działalność gospodarczą w zakresie wolnego zawodu:
- w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne
- z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych
I do tej kategorii zalicza się również osoby wykonujące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, za wyjątkiem osób korzystających z ulgi na start (zgodnie z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej).
Owo rozróżnienie poszczególnych kategorii ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą ma o tyle ważne znaczenie, iż tylko ta grupa określona w art. 8 ust. 6 pkt 1 ma prawo do ulg w opłacaniu składek.
Jaki zatem jest związek pomiędzy tak zwanym małym ZUS plus, a nowelizacją ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym?
Otóż 1 lutego 2021 roku minął termin zgłaszania się do owego małego ZUS plus, czyli ulgi określonej w art. 18c ustawy systemowej. Uprawnionymi do tej ulgi są bowiem jedynie osoby prowadzące działalność gospodarczą, ale już nieprowadzące działalności w zakresie wolnego zawodu.
W tym kontekście powstała wątpliwość czy osoby wykonujące wolne zawody dodane do definicji z tytułu nowelizacji ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, jak adwokaci, radcowie prawni, architekci, mają prawo do ulgi w postaci mały ZUS plus.
Te osoby, które do ulgi się zgłosiły, zastanawiają się teraz czy opłacić składkę w obniżonej wysokości, czy też pełnej. Jak bowiem zauważa Łukasz Kuczkowski, radca prawny i partner w Kancelarii Raczkowski, literalnie rzecz biorąc, nowelizacja zmieniła możliwość korzystania przez adwokatów czy radców prawnych z małego ZUS plus, lecz z drugiej strony, przedstawiciele tych zawodów nadal prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych i z tego tytułu mają prawo do korzystania z tej ulgi.
Tym samym rzec można, iż obecnie mamy do czynienia z taką sytuacją, iż przepisy wzajemnie się wykluczają. Na bazie ustawy systemowej osoby wykonujące wolne zawody nie mogą korzystać z ulgi mały ZUS plus, ale już na podstawie tego, iż prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawo przedsiębiorców bądź innych tytułów, takie uprawnienie im przysługuje. Tym samym wszystko zależy od interpretacji urzędników ZUS bądź ewentualnie sądów tego typu sprawy rozstrzygających.
Jak zatem logicznie podejść do powstałego dylematu?
Z podobnym problemem mieli już do czynienia przedstawiciele innych wolnych zawodów, wymienionych już wcześniej w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym. Przykładowo tłumacze widząc tę niespójność, zwracali się do ZUS z wnioskiem o wydanie interpretacji.
Organ rentowy stwierdzał wówczas (chociażby decyzja z 6 marca 2019 roku, znak WPI/200000/43/15/2019), iż osoby takie mają prawo do skorzystania z ulgi, a czynnikiem przesądzającym o tym jest prowadzenie działalności gospodarczej.
Zakładać zatem można, iż ZUS podobne stanowisko przyjmie i tym razem, gdy mamy do czynienia z dodatkowo wymienionymi profesjami w zmienionych przepisach o zryczałtowanym podatku dochodowym. Jednakże dla pewności warto takie stanowisko urzędników organu rentowego uzyskać na piśmie.
Z czego powstał zatem ów problem i niespójność przepisów prawa?
Generalnie nowelizacja definicji wolnego zawodu dokonana w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym jest kolejnym przykładem legislacyjnego bałaganu panującego w Polsce. Wygląda bowiem na to, iż ustawodawca zapomniał o tym, iż zmiana ww. definicji spowodować może wątpliwości co do stosowania przepisów o uldze zwanej jako mały ZUS plus, wynikającej z art. 18c ustawy systemowej.
O tym, iż jest to zapominalstwo (by nie nazwać tego niechlujstwem) świadczy uzasadnienie nowelizowanej ustawy, gdzie czytamy, iż ma ono na celu „zwiększenie atrakacyjności opodatkowania w tej formie oraz poszerzenie grupy podatników, którzy będą mogli z niej skorzystać.”
W tej sytuacji trudno bowiem uznać, iż zwiększenie atrakcyjności miałoby się wiązać z jednoczesnym wyłączeniem adwokatów lub radców prawnych wykonujących swój zawód w formie jednoosobowej działalności gospodarczej z preferencyjnych zasad oskładkowania. Do końcu roku ubiegłego definicja wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym nie obejmowała adwokatów i radców prawnych. Jednakże z uwagi na to, iż osoby te niewątpliwie prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawo przedsiębiorców, to mogły one korzystać z małego ZUS plus na podstawie odwołania się w art. 18c do art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej. W takim bowiem rozumieniu osoby te nie były osobami wykonującymi wolny zawód (o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 3), które z małego ZUS plus korzystać nie mogły.
Podsumowując, ustawodawca dokonał zmiany definicji wolnego zawodu w kontekście rozszerzenia kręgu uprawnionych do stosowania zryczałtowanego podatku dochodowego w rozliczeniach z fiskusem. Zmiana ta miała wpłynąć na zwiększenie atrakcyjności opodatkowania w tej formie i rozszerzenie kręgu przedsiębiorców przez nią objętych. Niestety jednak kolejny raz wskutek niedbalstwa tudzież wręcz niechlujstwa ustawodawcy mamy do czynienia z sytuacją, iż obowiązują obecnie przepisy wzajemnie się wykluczające. I tylko od interpretacji organu rentowego, a w dalszej kolejności i sądu zależy, jak ta sprawa zostanie rozstrzygnięta.
